ХУЛГАР ХЭЭРИЙН ХИЙМОРИЛОГ ЭЗЭН

Цэцэрлэг сумаар овоглодог хоёр улсын цолтны нэг нь Монгол улсын Алдарт уяач Ишдоржийн Санжаа агсан юм. 1940 онд Цэцэрлэг сумын нутаг Хул азарга хэмээх газар Ишдоржийн ууган хүү болон мэндэлсэн тэрээр бага насаа тэр үеийн багачуудын нэгэн адил малын захад өнгөрөөж, тавдугаар ангиа төгсөөд мал маллах болжээ. Улмаар эх орны дуудлага хүлээн авч, Улаанбаатар хотноо Улаанхуаранд цэргийн алба хаан, халагдаж ирээд “Энх-Амьдрал” нэгдэлд адуу маллах  болсон байна. Шаардлага өндөртэй хатуухан цаг үед албаны олон адуу маллан 1984 оныг хүргэсэн бөгөөд түүнээс хойш нэгдэл тартал хонь маллаж байсан гэдэг.
И.Санжаа агсан уяачийнхаа гарааг 1968 онд эхэлж, хүрэн халзан даага уяж сумынхаа наадамд тоосыг нь өргүүлж байсан бөгөөд анхны айргаа 1969 онд амссан  юм. Эзнээ энэ насны хүсэл мөрөөдөл зорилготой нь уулзуулсан улаан морь И.Санжаа хоёр уулзсан нь бас л сонин түүх. Айлын хониндоо унадаг улаан морийг И.Санжаа хурдан хэмээн шинжиж авах санал тавихад гайхаж, өөлөх хүмүүс бишгүй байсан гэдэг. Гэвч тун удалгүй дахан дор эр, даахин дор хүлэг  гэгчийг таниулж  улаан морио сумынхаа наадамд түрүүлэн ирж, эзний магнайг тэнийлгэсэн билээ. Түүнээс хойш улаан морь 1970, 1971 онуудад сумандаа түрүүлж, аймаг байгуулагдсаны 50 жилийн ойд гуравт хурдалж байсан юм. 
Нэгдлийн адуунаас олон хурдан буянг таньж уяж хурдлуулсан И.Санжаа агсан уяаны эрдэм заасан анхны багшаа нутгийн буурал Ц.Мижгээг гэдэг бөгөөд 1984 оноос өөрийн унаган адуугаар наадах болжээ. И.Санжаа уяачийн алдрыг дуурсгаж хурдалсан буянгуудаас хамгийн өндөр амжилт үзүүлсэн нь өөрийн унаган хүлэг “Хулгар хээр” морь нь. 1984 онд даагандаа сумынхаа наадамд долоолсон хээр үрээ шүдлэн цагаасаа эхлэн хурдалж:
Аймгийн баяр наадамд:
-1991 онд аймаг байгуулагдсаны  60 жилийн ойд -аман хүзүү
Сумдын баяр наадамд:
-1985 онд АХ-ын 64 жилийн ойгоор Цэцэрлэг суманд шүдлэнгийн- түрүү
-1986 онд АХ-ын 65 жилийн ойгоор Цэцэрлэг суманд хязаалангйин- түрүү
-1987 онд соёолондоо Увс аймгийн Зүүнхангай сумын 50 жилийн ойд түрүү
-1987 онд соёолондоо 3авхан аймгийн Асгат сумын 20 жилийн ойд айргийн гурав
-1989 онд АХ-ын 68 жилийн ойгоор Цэцэрлэг суманд- түрүү
-1990 онд АХ-ын 69 жилийн ойгоор Цэцэрлэг суманд түрүү
-1991 онд АХ-ын 70 жилийн ойгоор Цэцэрлэг суманд-аман хүзүү
-1993 онд АХ-ын 72 жилийн ойгоор Цэцэрлэг суманд-түрүү
-1994 онд Завхан аймгийн  Асгат сумын ойд-аман хүзүү
-1994 онд Завхан аймгийн Баянтэс сумын 70 жилийн ойд-түрүү
-1997 онд Завхан аймгийн  Түдэвтэй сумын 70 жилийн ой-түрүү
Ийнхүү аймгийн наадамд нэг аман хүзүүдэн, сумын наадамд найм түрүүлж,хоёр аман хүзүүдэн, нэг айрагдсан Хулгар хээр морь өөр олон наадмуудад цулбуур өргүүлэн уясан эзэн, унасан хүүхэд,наадамчин олноо баясгаж байсан цуут хүлэг юм.
40 жил хурдан хүлгийн уяа тааруулж, 22 айраг түрүү хүртсэн И.Санжаагийн хөдөлмөр зүтгэлийг үнэлж 2000 онд МУ-ын Алдарт уяач цолыг хүртээсэн бөгөөд нутгийн залуустаа уяаны эрдэм ухаанаас харамгүй хуваалцдаг налгар буурал байжээ.

"Тод магнай" сэтгүүл №45