Увс нутгийн анхны Алдарт Жавзмаагийн Баатар
А.Тэлмэн
2015 оны 11-р сарын 03 -нд
Увс аймгаас төрсөн улсын цолтой анхны уяач нь Тэс сумын уугуул, Жавзмаагийн Баатар агсан юм. Тэрээр 1940 онд Тэс сумын 9-р багийн нутагт Сахилтын Жавзмаагийн ууган хүү болон мэндэлсэн бөгөөд 1960 оноос эхлэн хурдан хүлгийн уяа сойлго тааруулах болжээ.
Уяачийн гараагаа эхэлж, уяаны эрдэмд суралцахдаа халиун зүсмийн адуугаар эхэлсэн учир Алдарт дээрх зүсийг ихэд бэлгэшээдэг байсан гэдэг. Чухам тиймдээ ч түүний нэрийн хуудас болсон цуут хүлэг нь хурдан халиун морь нь билээ. Ж.Баатарын их халиун морь аймгийн наадамд зургаа, сумын наадамд зургаа нийт 12 удаа түрүүлж, тухайн цаг үеийнхээ шилдэг хүлгээр нэрлэгдэж байсан бөгөөд сум орон нутгийн чанартай бэсрэг наадамд 10 гаруй удаа түрүүлсэн гайхамшигт хурдан хүлэг юм.
Эхээс тэнцсэн Тэс нутаг, эзэн уяач Ж.Баатар хоёрынхоо нэрийг өргөж, алдрыг мөнхжүүлсэн халиун морийг орон нутаг нь дархалж “Дархан хүлэг” хэмээн өргөмжилсөн бөгөөд өдгөө ч гайхам амжилтыг нь ам дамжин ярьсаар байна.
Их халиунаас гадна Ж.Баатар Алдартын магнайг тэнийлгэж, урмыг сэргээсэн хурдан хүлгүүд бол Буган халиун, хурдан хар морьд нь юмаа. Дээрх хүлгүүд мөн л аймаг, сумын наадмуудад олонтоо түрүүлж айрагдсан нь өдгөө түүхийн шарласан хуудаснаа үлджээ. Нэгэн насны амьдралыг адууны төлөө зориулсан Ж.Баатар аймаг, сумын наадмаас 100 гаруй түрүү айраг хүртэн 1995 онд Монгол Улсын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон агаад нутгийн олон залууст уяаны эрдмээсээ харамгүй хуваалцсан буянтан юм. Тэрээр 1995 онд Завхан аймгийн Дөрвөлжин сумнаа зохион байгуулагдсан “Морин эрдэнийн бат оршил” баруун бүсийн наадамд нутгийн олон уяачийг манлайлан очиж, Тэс сумынхаа нэрийг гаргаж байсан билээ. Алдартаар уяаны эрдэм заалгаж байсан нутгийн олон уяачид морь уях төрийн хэрэгтээ амжилт гарган, аймаг, сумын Алдарт уяачид болоод байна.
Ж.Баатар сайн уяачаас гадна шаггүй шинжээч. Хурдан хүлгийн шинж байдлыг тольдон шинжиж, адууныхаа үүлдэр угсааг сайжруулахад анхаарч, өөрийн гэсэн бэсрэг угшлыг бий болгож, тэдгээр нь Монгол улсын өнцөг булан бүрнээ тархаж, улс, аймаг, бүсийн чанартай наадмуудад түрүүлж, айрагдсаар байна.
Алдарт уяачийг залгамжилж дүү аймгийн Алдарт уяач Ж. Зандан болон түүний үр хүүхдүүд нь хурдан хүлгүүдийнх нь уяаг тааруулж, нутгийн олноо цэнгүүлж байна.
Алдартын хийморь аргамаг хурдан хүлгүүд нь:
Их халиун морь
Аймаг, сумын наадамд 12 түрүүлсэн Их халиун морь нь 17 насандаа Увс аймгийн 50 жилийн ойгоор хол түрүүлж “Мөнгөн сум” цолоор шагнуулж байсан бөгөөд 20 насандаа /1984 онд/ дахин аймгийн баяр наадамд түрүүлж “Дархан хурдан хүлэг”-ээр өргөмжлөгдөж байжээ.
Буган халиун морь
Аймгийн наадамд хоёр түрүүлж, дөрөв айрагдан, сумын наадамд хоёр түрүүлж, хоёр айрагдсан гоёмсог галбиртай хурдан морь байсан гэдэг.
Хар морь
Аймгийн наадамд нэг түрүүлж, нэг айрагдан, сумын наадамд нэг айрагдсан жинхэнэ Тэсийн голын хурдан ажнай юм.
Дээрх алдартай хүлгүүдээс нь гадна Шархал халзан, жороо хул, Арвагар хээр, Агсам хул, Хурдан саарал зэрэг олон хүлгүүдийг уяж хурдлуулж байсан билээ.
"Тод магнай" сэтгүүл Увс аймгийн тусгай дугаар
Уяачийн гараагаа эхэлж, уяаны эрдэмд суралцахдаа халиун зүсмийн адуугаар эхэлсэн учир Алдарт дээрх зүсийг ихэд бэлгэшээдэг байсан гэдэг. Чухам тиймдээ ч түүний нэрийн хуудас болсон цуут хүлэг нь хурдан халиун морь нь билээ. Ж.Баатарын их халиун морь аймгийн наадамд зургаа, сумын наадамд зургаа нийт 12 удаа түрүүлж, тухайн цаг үеийнхээ шилдэг хүлгээр нэрлэгдэж байсан бөгөөд сум орон нутгийн чанартай бэсрэг наадамд 10 гаруй удаа түрүүлсэн гайхамшигт хурдан хүлэг юм.
Эхээс тэнцсэн Тэс нутаг, эзэн уяач Ж.Баатар хоёрынхоо нэрийг өргөж, алдрыг мөнхжүүлсэн халиун морийг орон нутаг нь дархалж “Дархан хүлэг” хэмээн өргөмжилсөн бөгөөд өдгөө ч гайхам амжилтыг нь ам дамжин ярьсаар байна.
Их халиунаас гадна Ж.Баатар Алдартын магнайг тэнийлгэж, урмыг сэргээсэн хурдан хүлгүүд бол Буган халиун, хурдан хар морьд нь юмаа. Дээрх хүлгүүд мөн л аймаг, сумын наадмуудад олонтоо түрүүлж айрагдсан нь өдгөө түүхийн шарласан хуудаснаа үлджээ. Нэгэн насны амьдралыг адууны төлөө зориулсан Ж.Баатар аймаг, сумын наадмаас 100 гаруй түрүү айраг хүртэн 1995 онд Монгол Улсын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон агаад нутгийн олон залууст уяаны эрдмээсээ харамгүй хуваалцсан буянтан юм. Тэрээр 1995 онд Завхан аймгийн Дөрвөлжин сумнаа зохион байгуулагдсан “Морин эрдэнийн бат оршил” баруун бүсийн наадамд нутгийн олон уяачийг манлайлан очиж, Тэс сумынхаа нэрийг гаргаж байсан билээ. Алдартаар уяаны эрдэм заалгаж байсан нутгийн олон уяачид морь уях төрийн хэрэгтээ амжилт гарган, аймаг, сумын Алдарт уяачид болоод байна.
Ж.Баатар сайн уяачаас гадна шаггүй шинжээч. Хурдан хүлгийн шинж байдлыг тольдон шинжиж, адууныхаа үүлдэр угсааг сайжруулахад анхаарч, өөрийн гэсэн бэсрэг угшлыг бий болгож, тэдгээр нь Монгол улсын өнцөг булан бүрнээ тархаж, улс, аймаг, бүсийн чанартай наадмуудад түрүүлж, айрагдсаар байна.
Алдарт уяачийг залгамжилж дүү аймгийн Алдарт уяач Ж. Зандан болон түүний үр хүүхдүүд нь хурдан хүлгүүдийнх нь уяаг тааруулж, нутгийн олноо цэнгүүлж байна.
Алдартын хийморь аргамаг хурдан хүлгүүд нь:
Их халиун морь
Аймаг, сумын наадамд 12 түрүүлсэн Их халиун морь нь 17 насандаа Увс аймгийн 50 жилийн ойгоор хол түрүүлж “Мөнгөн сум” цолоор шагнуулж байсан бөгөөд 20 насандаа /1984 онд/ дахин аймгийн баяр наадамд түрүүлж “Дархан хурдан хүлэг”-ээр өргөмжлөгдөж байжээ.
Буган халиун морь
Аймгийн наадамд хоёр түрүүлж, дөрөв айрагдан, сумын наадамд хоёр түрүүлж, хоёр айрагдсан гоёмсог галбиртай хурдан морь байсан гэдэг.
Хар морь
Аймгийн наадамд нэг түрүүлж, нэг айрагдан, сумын наадамд нэг айрагдсан жинхэнэ Тэсийн голын хурдан ажнай юм.
Дээрх алдартай хүлгүүдээс нь гадна Шархал халзан, жороо хул, Арвагар хээр, Агсам хул, Хурдан саарал зэрэг олон хүлгүүдийг уяж хурдлуулж байсан билээ.
"Тод магнай" сэтгүүл Увс аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
- 2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
- 2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
- 2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дээд насанд…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна