Увс нутгийн анхны Алдарт Жавзмаагийн Баатар
А.Тэлмэн
2015 оны 11-р сарын 03 -нд
Увс аймгаас төрсөн улсын цолтой анхны уяач нь Тэс сумын уугуул, Жавзмаагийн Баатар агсан юм. Тэрээр 1940 онд Тэс сумын 9-р багийн нутагт Сахилтын Жавзмаагийн ууган хүү болон мэндэлсэн бөгөөд 1960 оноос эхлэн хурдан хүлгийн уяа сойлго тааруулах болжээ.
Уяачийн гараагаа эхэлж, уяаны эрдэмд суралцахдаа халиун зүсмийн адуугаар эхэлсэн учир Алдарт дээрх зүсийг ихэд бэлгэшээдэг байсан гэдэг. Чухам тиймдээ ч түүний нэрийн хуудас болсон цуут хүлэг нь хурдан халиун морь нь билээ. Ж.Баатарын их халиун морь аймгийн наадамд зургаа, сумын наадамд зургаа нийт 12 удаа түрүүлж, тухайн цаг үеийнхээ шилдэг хүлгээр нэрлэгдэж байсан бөгөөд сум орон нутгийн чанартай бэсрэг наадамд 10 гаруй удаа түрүүлсэн гайхамшигт хурдан хүлэг юм.
Эхээс тэнцсэн Тэс нутаг, эзэн уяач Ж.Баатар хоёрынхоо нэрийг өргөж, алдрыг мөнхжүүлсэн халиун морийг орон нутаг нь дархалж “Дархан хүлэг” хэмээн өргөмжилсөн бөгөөд өдгөө ч гайхам амжилтыг нь ам дамжин ярьсаар байна.
Их халиунаас гадна Ж.Баатар Алдартын магнайг тэнийлгэж, урмыг сэргээсэн хурдан хүлгүүд бол Буган халиун, хурдан хар морьд нь юмаа. Дээрх хүлгүүд мөн л аймаг, сумын наадмуудад олонтоо түрүүлж айрагдсан нь өдгөө түүхийн шарласан хуудаснаа үлджээ. Нэгэн насны амьдралыг адууны төлөө зориулсан Ж.Баатар аймаг, сумын наадмаас 100 гаруй түрүү айраг хүртэн 1995 онд Монгол Улсын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон агаад нутгийн олон залууст уяаны эрдмээсээ харамгүй хуваалцсан буянтан юм. Тэрээр 1995 онд Завхан аймгийн Дөрвөлжин сумнаа зохион байгуулагдсан “Морин эрдэнийн бат оршил” баруун бүсийн наадамд нутгийн олон уяачийг манлайлан очиж, Тэс сумынхаа нэрийг гаргаж байсан билээ. Алдартаар уяаны эрдэм заалгаж байсан нутгийн олон уяачид морь уях төрийн хэрэгтээ амжилт гарган, аймаг, сумын Алдарт уяачид болоод байна.
Ж.Баатар сайн уяачаас гадна шаггүй шинжээч. Хурдан хүлгийн шинж байдлыг тольдон шинжиж, адууныхаа үүлдэр угсааг сайжруулахад анхаарч, өөрийн гэсэн бэсрэг угшлыг бий болгож, тэдгээр нь Монгол улсын өнцөг булан бүрнээ тархаж, улс, аймаг, бүсийн чанартай наадмуудад түрүүлж, айрагдсаар байна.
Алдарт уяачийг залгамжилж дүү аймгийн Алдарт уяач Ж. Зандан болон түүний үр хүүхдүүд нь хурдан хүлгүүдийнх нь уяаг тааруулж, нутгийн олноо цэнгүүлж байна.
Алдартын хийморь аргамаг хурдан хүлгүүд нь:
Их халиун морь
Аймаг, сумын наадамд 12 түрүүлсэн Их халиун морь нь 17 насандаа Увс аймгийн 50 жилийн ойгоор хол түрүүлж “Мөнгөн сум” цолоор шагнуулж байсан бөгөөд 20 насандаа /1984 онд/ дахин аймгийн баяр наадамд түрүүлж “Дархан хурдан хүлэг”-ээр өргөмжлөгдөж байжээ.
Буган халиун морь
Аймгийн наадамд хоёр түрүүлж, дөрөв айрагдан, сумын наадамд хоёр түрүүлж, хоёр айрагдсан гоёмсог галбиртай хурдан морь байсан гэдэг.
Хар морь
Аймгийн наадамд нэг түрүүлж, нэг айрагдан, сумын наадамд нэг айрагдсан жинхэнэ Тэсийн голын хурдан ажнай юм.
Дээрх алдартай хүлгүүдээс нь гадна Шархал халзан, жороо хул, Арвагар хээр, Агсам хул, Хурдан саарал зэрэг олон хүлгүүдийг уяж хурдлуулж байсан билээ.
"Тод магнай" сэтгүүл Увс аймгийн тусгай дугаар
Уяачийн гараагаа эхэлж, уяаны эрдэмд суралцахдаа халиун зүсмийн адуугаар эхэлсэн учир Алдарт дээрх зүсийг ихэд бэлгэшээдэг байсан гэдэг. Чухам тиймдээ ч түүний нэрийн хуудас болсон цуут хүлэг нь хурдан халиун морь нь билээ. Ж.Баатарын их халиун морь аймгийн наадамд зургаа, сумын наадамд зургаа нийт 12 удаа түрүүлж, тухайн цаг үеийнхээ шилдэг хүлгээр нэрлэгдэж байсан бөгөөд сум орон нутгийн чанартай бэсрэг наадамд 10 гаруй удаа түрүүлсэн гайхамшигт хурдан хүлэг юм.
Эхээс тэнцсэн Тэс нутаг, эзэн уяач Ж.Баатар хоёрынхоо нэрийг өргөж, алдрыг мөнхжүүлсэн халиун морийг орон нутаг нь дархалж “Дархан хүлэг” хэмээн өргөмжилсөн бөгөөд өдгөө ч гайхам амжилтыг нь ам дамжин ярьсаар байна.
Их халиунаас гадна Ж.Баатар Алдартын магнайг тэнийлгэж, урмыг сэргээсэн хурдан хүлгүүд бол Буган халиун, хурдан хар морьд нь юмаа. Дээрх хүлгүүд мөн л аймаг, сумын наадмуудад олонтоо түрүүлж айрагдсан нь өдгөө түүхийн шарласан хуудаснаа үлджээ. Нэгэн насны амьдралыг адууны төлөө зориулсан Ж.Баатар аймаг, сумын наадмаас 100 гаруй түрүү айраг хүртэн 1995 онд Монгол Улсын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон агаад нутгийн олон залууст уяаны эрдмээсээ харамгүй хуваалцсан буянтан юм. Тэрээр 1995 онд Завхан аймгийн Дөрвөлжин сумнаа зохион байгуулагдсан “Морин эрдэнийн бат оршил” баруун бүсийн наадамд нутгийн олон уяачийг манлайлан очиж, Тэс сумынхаа нэрийг гаргаж байсан билээ. Алдартаар уяаны эрдэм заалгаж байсан нутгийн олон уяачид морь уях төрийн хэрэгтээ амжилт гарган, аймаг, сумын Алдарт уяачид болоод байна.
Ж.Баатар сайн уяачаас гадна шаггүй шинжээч. Хурдан хүлгийн шинж байдлыг тольдон шинжиж, адууныхаа үүлдэр угсааг сайжруулахад анхаарч, өөрийн гэсэн бэсрэг угшлыг бий болгож, тэдгээр нь Монгол улсын өнцөг булан бүрнээ тархаж, улс, аймаг, бүсийн чанартай наадмуудад түрүүлж, айрагдсаар байна.
Алдарт уяачийг залгамжилж дүү аймгийн Алдарт уяач Ж. Зандан болон түүний үр хүүхдүүд нь хурдан хүлгүүдийнх нь уяаг тааруулж, нутгийн олноо цэнгүүлж байна.
Алдартын хийморь аргамаг хурдан хүлгүүд нь:
Их халиун морь
Аймаг, сумын наадамд 12 түрүүлсэн Их халиун морь нь 17 насандаа Увс аймгийн 50 жилийн ойгоор хол түрүүлж “Мөнгөн сум” цолоор шагнуулж байсан бөгөөд 20 насандаа /1984 онд/ дахин аймгийн баяр наадамд түрүүлж “Дархан хурдан хүлэг”-ээр өргөмжлөгдөж байжээ.
Буган халиун морь
Аймгийн наадамд хоёр түрүүлж, дөрөв айрагдан, сумын наадамд хоёр түрүүлж, хоёр айрагдсан гоёмсог галбиртай хурдан морь байсан гэдэг.
Хар морь
Аймгийн наадамд нэг түрүүлж, нэг айрагдан, сумын наадамд нэг айрагдсан жинхэнэ Тэсийн голын хурдан ажнай юм.
Дээрх алдартай хүлгүүдээс нь гадна Шархал халзан, жороо хул, Арвагар хээр, Агсам хул, Хурдан саарал зэрэг олон хүлгүүдийг уяж хурдлуулж байсан билээ.
"Тод магнай" сэтгүүл Увс аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна