В.Мөнхбат: 450 МЯНГАН ТӨГРӨГӨӨР ДААГА ХУДАЛДАН АВААД ХӨГШЧҮҮЛД ЗЭМЛҮҮЛЖ ЯВЛАА

Өмнөговь аймгийн Баян-Овоо сумын сумын уугуул, “Өмнийн говийн хүлэг” уяачдын холбооны тэргүүлэгч В.Мөнхбаттай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Та хэзээнээс эхлэн хурдан морины дэл сүүл боож байна вэ?
-Багадаа том биетэй хүүхэд байсан болохоор хурдан морь унаж байсангүй. Гэхдээ багийн төв дээр болдог наадамд нэг хоёр удаа уралдаж байлаа. Манай ээжийн ах дүү нар Баян-Овоо, Ханхонгор сум Хан-Уулын энгэрт нутагладаг байсан болохоор зуны амралтаа тэнд л өнгөрөөнө. Хонь хариулж, адуу малд явна гээд л хүүхэд гэлтгүй ажил мундахгүй шүү дээ. Яагаад ч юм адууны үнэр их сайхан санагддаг байж билээ. Одоо ч багын тэр дотно үнэр үнэртэнэ гээч. Намайг моринд ороход нөлөөлсөн хүн бол миний өвөө Жуурайдорж байгаа юм. Өвөө маань нас бага гэж гололгүй адуу мал дээрээ дагуулж очно. Өөрийн адуунаас унага даага бэлэглэнэ. Бас авга ах Л. Батаа гэж одоо ная нэлээд гарчихсан өвгөн бий. Тэднийд бас их очноо. Бага нас иймэрхүү л өнгөрсөн дөө. Хожмоо сургууль соёлоо төгсөж ирээд аймгийнхаа цагдаагийн газарт ажиллах болсон. Ингэж хэсэг завсардаж байгаад 1998 оноос эхлэн морь уяж байна. Хэнтий аймгийн Баянхутаг сумын ногоон Хүрлээ гэж хүнээс 450 мянган төгрөгөөр даага худалдан авч адуугаа сэргээж  эхлүүлж байлаа.  Тэр үед хөгшчүүлд “чи мөнгөтэй байж болно. Тэгэхдээ адууны үнийг дэндүү өсгөлөө” гэж зэмлүүлж л байлаа.
-Зэмлэл дагуулсан даага тан дээр ирээд ямар амжилт гаргасан бэ?
-Гайгүй хурдан амьтан байсан л даа. Азарга тавиад үр төлийг нь авч амжаагүй байтал харамсалтай нь хулгайд алдаад сураг алдарсан. Дараа нь Хэнтийн Баянхутагаас бүүдэн азарга  авч олон сайхан төлөөр нь наадаж байна. Төлнөөс нь уяхыг нь уяад,  найз нөхдөдөө ч бэлэглэсэн.  Харин сүүлийн үед шинэ Монгол адуу их цуглуулж байна. Адуутай нөхөрлөсөн хүн хаа ч явсан олонтойгоо явдаг нь сайхан шүү. Адуутай нөхөрлөснөөр  Дорнод аймгийн Цэндбаатар, Батзориг нарын сайхан найзуудтай боллоо. Энэ хүмүүстэй МУ-ын Алдарт уяач Н.Хүрлээ маань танилцуулж өгсөн юм. Дорнодод байдаг Завханы Доржоо найз маань нэг сайхан бор үрээ өгсөн. Энэ жил сумынхаа болон ойр хавийнхаа наадамд айраг тасрахгүй их хурдан байгаа.
-Сум орон нутгийнхаа адууны удам угшлыг сайжруулах тал дээр олон бүтээлч ажлыг эхлүүлсэн хүн гэж нутгийнхан хэлэх юм билээ?
-Баярлалаа. Миний адууны төлөө хийж байгаа бага ч гэсэн ажлыг сум орон нутгийнхан дэмждэгт баярладаг юм. Манай сум чинь Их шанхын энгэрт байдаг нутаг л даа. Тиймдээ ч нутгийнхаа адууны удам угшлыг сайжруулах тал дээр ахмад болон залуу уяачидтайгаа хамтран хэд хэдэн ажлыг зохион байгууллаа. Би сумаа төлөөлж аймгийнхаа уяачдын холбоонд ажилладаг. Миний Баян-Овоо сум чинь ай даа сайхан даа. Багахавчиг ууландаа зэрлэг адуу олонтой. Тэр зэрлэг адуугаар их хөөцөлддөг байж билээ.
-Зэрлэг адуу барьж байв уу?
-Нэгдэл нийгмийн үед 300 төгрөг тушаагаад тэр адуунаас барьдаг байлаа. Барихад их хэцүү ч хүмүүс барьж аваад унадаг л байсан. Их хурдан л даа. Манайд ухаа, хээр зүсмийн хоёр морь байсан юм. Уналгаа эдэлгээ даахдаа сайн адуу.  
-Одоо ч жилийн дөрвөн улиралд уралддаг болсон. Та хэр оролцож байна вэ?
-Би их олон уралдуулдаггүй юм. Хэтэрхий зөөлөн талдаа байж мэдэх юм. Уяа сойлго нь эвлэхгүй, морь жаахан тааруу байвал тэр дор нь тавьчихдаг. Үүнээс гадна цаг агаар, ган, зуд гээд нөлөөлөх зүйл их байх юм байна шүү дээ.
-Танай холбооноос жилдээ хэчнээн уралдаан зохион байгуулдаг вэ?
-Манай холбоо тухайн жилдээ хийхээр төлөвлөсөн наадам болон уралдааныхаа графикийг гаргачихдаг. Энэ дагуу төлөвлөгөөт уралдаан наадмаа хийдэг юм. Хавар гэхэд зургаан сарын нэгэнд аймгийн Засаг даргын нэрэмжит уралдаан  залгаад аймгийн наадам бүсийн уралдаануудыг зохион байгуулах жишээний.
-Танай МСУХ-оос энэ жил  ямар ямар ажлыг хийхээр төлөвлөөд байв. Төлөвлөсөн ажил хэдэн хувьтай байна вэ?
-Олон сайхан наадмыг зохион байгууллаа. Мөн уяачдынхаа дунд уулзалт сургалт зохион байгуулсан нь уяачдын сэтгэл их нийцсэн ажил болсон. Цаашдаа адууныхаа үржил селекцийг сайжруулж, ганцхан нутаг орондоо уралдахгүйгээр ойролцоох аймаг сумд цаашлаад улс бүсийн наадамд уяачдаа оролцуулах, бүсийн наадмыг орон нутагтаа зохион байгуулах гээд төлөвлөсөн зүйл их байна. Мөн моринд хайртай, адууны төлөө ихийг хийж байгаа уяачид болон морины зүтгэлтнүүдээ дэмжин ажиллах тал дээр холбооны тэргүүн Х.Түмэнбаяр идэвхи санаачлагатай ажиллаж биднийг чиглүүлэн ажилладаг юм. Ямартаа ч холбооны үйл ажиллагаа сайн явж байгааг зохион байгуулсан уралдаан наадмууд будлиангүй сайхан болж байгаагаас төвөггүй харж болох бизээ.
-Та бүгдийн хийхээр төлөвлөсөн ажилд амжилт хүсье.
-Танай хамт олонд ч гэсэн ажлын өндөр амжилт хүсье.

"Тод магнай" сэтгүүл Өмнөговь аймгийн тусгай дугаар, 2013 он