Аймгийн Алдарт уяач С.Арилд: Адууны хийморь, аавынхаа буянд олон жил сайхан наадаж байна

Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ сумын түүхт 90 жилийн ойн баярт нутгийнхаа дэвжээг хамгаалан одтой сайхан наадсан хийморилог уяачтай уншигч таныг уулзуулж байна.
-Сумынхаа түүхт ойд одтой наадсан танд баяр хүргэе.
-Баярлалаа. Ах нь сумынхаа тэгш ойн баяр наадмуудад айраг алдаагүй ээ. 60,70, 80, 90 жилийн ойд уясан  морио айрагдуулж, нутаг орны болоод эцэг эхийнхээ алдрыг өндөрт өргөж явна. Өнөө жил түүхт 90 жилийн ойн баяр наадамдаа азарга, их морь, соёолон, даага мордуулж даагаа гуравт, хонгор морь айргийн дөрөвт хурдлууллаа. Хоёр их насны морь мордуулаад нэг нь хараахан айрагдаж чадалгүй зургаад давхилаа. Азарга 27-д, соёолон 30 гаргаж давхисан.
-Энэ жилийн ойн баяр наадам өмнөх ойнуудаас юугаараа онцлог болов?
-Зохион байгуулалт сайтай, хур бороотой, тоос шороогүй сайхан наадам боллоо.
-Түүхт ойн наадамд айрагдсан хурдан хүлгүүдийнхээ удам, угшлыг танилцуулаач?
-Хонгор морь миний унаган адуу. Эх нь Дорноговийн Алтанширээ гаралтай адуу байгаа юм. Зүүн талын хурдан хонгорууд гэж яригддаг шүү дээ. Тэр угшлын адуу. Харин эцэг тал нь болохоор Дорноговийн Дэлгэрэхийн Түдэвийн будангуудын угшилтай. Хонгор морины ах нар нь зарагдаад энэ хойгуур айраг, түрүү алдахгүй  сайхан давхиж байгаа дуулдана лээ.
-Хонгор морь энэ жил хэдтэй  адуу вэ? Өмнө нь ямар амжилт үзүүлж байсан билээ?
-Хонгор морь одоо найман настай. Өмнө нь  гурав, дөрвөн удаа айрагдсан адуу.
Соёолондоо тахилга наадамд түрүүлж, хавчигтаа өнжөөд, ноднин долоотой морь “Алтан унага”-ны эзэн болсон Төрөөгийн алдрыг тэмдэглэх баярт гуравлаад, Баянхутаг сумын наадамд айрагдсан. Тэгээд энэ өвөл Хэнтий аймгийн урд бүсийн уралдаанд айргийн дөрөвт  давхиж, сая Түвшинширээгийн ойд дахиад дөрөвт давхилаа.
-Дааганы тухайд...
-Сумын 80, 90 жилийн ойд аман хүзүүдсэн манай дүү Энх-Амгалангийн шарга азарганы төл байгаа юм.
-Алдарт хэзээнээс хүлгийн хурд ирлэх болсон юм бэ?
-1975 онд цэргээс ирээд л морь уяж байна. Түүнээс өмнө аав Санжаажавтайгаа хамтран морь уяж айраг, түрүү авч л байсан. Адууны хийморь, аавынхаа буянд олон жил одтой наадан аймгийн Алдарт уяач цол хүртээд байна даа.
-Санжаажав гуайн нэртэй ямар ямар хурдан хүлгүүд байв?
-Аавын шарга азарга, Эрх хүрэн морь нь суманд хэд хэдэн удаа түрүүлсэн. Аав маань дааганы уяа сойлгыг илүү сайн тааруулдаг хүн байсан. Мөн адуу малны наймаа хийхдээ шаггүй гэлцдэг байсан.
-Тэгвэл таныг хамгийн олонтоо баярлуулсан нь ямар хүлэг вэ?
-2000 оны Хэнтий аймгийн баяр наадамд азаргаа айргийн гуравт хурдлуулж, гурван даага угсраагаар нь /1,2,3 /оруулж байсан сайхан үе бий. Миний морьдоос хамгийн өндөр амжилт үзүүлсэн нь арав гаруй медальтай хурдан хонгор азарга маань байна. Хонгор азарга сум, ойр тойрондоо олон айрагдаж, Дорноговийн бүсэд 15, Хэнтийн Сэцэн ханы бүсэд 14, Сүхбаатар аймгийнхаа бүсэд 15-д ирж байсан. Одоо 12 настай азарга уягдахгүй байгаа.
-Адуу малны наймаа хийдэг л байх. Нэр ус гарган хурдалж байна уу?
-Байлгүй яахав. Баянхонгор аймгийн Хүрээмарал, Бууцагаан сумдад очсон морьд сайхан давхиж байгаа л дуулддаг.
-Алдартын удмыг залгаж уяа эвлүүлэх залуус тодорч байна уу?
-Хэнтий аймгийн Баянхутаг суманд байдаг ач хүүгээ гайгүй уяач болох болов уу гэж боддог шүү. Миний хүүг Оймандахын Гэрэлт –Од гэдэг юм.
-Дээдсийнхээ урмыг хугалахгүй бизээ. Ярилцсанд баярлалаа. Хурдан тууртын босоо цагаан хийморьт өнө мөнхөд ивээгдэж яваарай.
-За баярлалаа.

А.Энхжил