Л.Отгонтэнгэр: Аав "адуу эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай" гэж захидаг байсан

2015 оны 6-р сарын 29 -нд

Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяа Л.Отгонтэнгэртэй хийсэн ярилцлагыг хүргэж байна.
-Таны төрсөн нутаг усны тухай яриагаа эхэлье?
-Би Увс аймгийн Зүүнхангай суманд төрж өссөн. Манай аав адуу их цуглуулдаг ч морь уядаггүй хүн байсан. Харин ах Хангай маань морьдын уяа сойлго тааруулдаг байсан ч залуугаараа бурхан болсон. Миний хувьд 16 настайгаасаа сумаасаа гарч хот газар бараадсан болохоор үнэндээ морь малнаас нэлээд хөндий нэгэн явлаа. Гэсэн ч монгол хүн бүрийн сэтгэл зүрхэнд морь ойрхон байдаг бололтой. Эрдэнэтэд ирээд 2006 оноос морь уяж байна.
- Адуу малнаас хол явсан хүнийг юу тэгтэл уруу татсан хэрэг вэ?
-Дорждагва найз маань хурдан хээр морио надад бэлэглэсэн юм. Тэр үед аав маань хурдан хээрийг харчихаад “Хангай ахын минь хурдан хээр морьтой адилхан сайхан юм” гээд “Эр хүн сайн адуутай байх ёстой. Миний хүү адуу цуглуул” хэмээн захьж намайг хурцалж билээ. Тэр хээр морь маань аймагтаа нэлээд хэд айрагдаж түрүүлсэн шүү. Тэгж л аавынхаа захиснаар хурдан буян цуглуулан, моринд орсон доо. Анх моринд орохдоо галын зөвлөх, аймгийн Алдарт уяач Ш.Бямбажав ахыгаа дагаж уяаны эрдэм сурч байлаа. Сүүлийн жилүүдэд мөн галын зөвлөх уяач аймгийн Алдарт уяач Н.Хишигсүрэн ах, түүний хүү Х.Бямбацогтойгоо адуугаа маллан, уяж байна.
- Аав тань танд итгэж дээ?
- 2007 оны Булган аймгийн Хангал сумын наадамд бор соёолонгоо түрүүлгэчихээд магнай хагартлаа баярлаж билээ. Анхны түрүү л дээ. Тэр үед аав маань их баярлаж “Одоо л миний хүүгийн хурд гарах нь. Цаашдаа илүү хурдлах байхаа. Адуу бол эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай” гэж байсан.
- Аавынхаа захиасыг биелүүлж аль аль газраас адуу цуглуулсан бэ?
- Хурдны өлгий болсон зүүн зүгээс нэлээд адуу цуглууллаа. Дорнод Сүхбаатар Сэлэнгэ, Баруунхараа, Борнуураас гээд л. Бас Жаргалант угшлын хэдэн гүү, Англи азарга авсан. Түрүүний хул даага маань энэ англи азарганы төл байгаа юм. Бие жижигтэй даага. Хаврын өндөр бооцоот дааганы уралдаанд 50-р давхисан юм. Анх морь сонирхон Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэнгийн Хасбаатар гэж залуугаас хонгор даага авч, шүдлэнд нь Жаргалант сумынхаа 40 жилийн ойд анх айрагдуулж байсан. Моринд дөнгөж ороод сумынхаа ойгоор айраг авсандаа их л баярлаж урамшин сэтгэл огшиж байлаа.
- Одоо хурдалж байгаа ямар ямар хурдан хүлэг байна?
- Энэ жил унаган хул даага маань сайхан давхилаа. Эрдэнэт, Дархан, Булган гээд ойр хавиасаа таван түрүү, дөрвөн айраг хүртээд байна. Эхлээд Дарханы Хавцалын хурдад түрүүлээд, дараа нь аймгийнхаа ирээдүйн түмэн эх “Молор эрдэнэ” дааганы уралдаанд түрүүлсэн. Залгаад Булган аймгийн хаврын бүсийн бага гурван насны уралдаанд түрүүлсэн. Дараа нь Хөтөлд болсон улсын заан Батзоригийн зохион байгуулсан наадамд мөн л түрүүлсэн. Аймгийн наадамд аман хүзүү, Сэлэнгэ аймгийн Бургалтайн Бүрэн уулын их тахилгад аман хүзүүнд хурдалсан сайхан амьтан байгаа. Унаган адуу маань ингэж хурдалж байгаад их баяртай байгаа шүү.
- “Манайхан” булан гал уяаг танилцуулдаг уламжлалтай.Таны хувьд “Эрдэнэт хурд” галын гишүүн болсноор ямар давуу тал ажиглагдаж байна вэ?
- Найз нөхөд болон хуурай ах дүү болсон морины төлөө сэтгэлтэй хүмүүс нэгдэн гал уяагаа байгуулж байлаа. Галаа байгуулан тамга тэмдгээ авч тугаа хийсгэснээр хийморьтой сайхан наадлаа гэж бэлгэшээж байгаа. Аймгийн наадмаас нэлээд хэдэн айраг түрүү, бүсийн наадмаас хоёр ч айраг авсан амжилттай байна, манайхан. Галын тэргүүн Н.Отгонбаярын шарга үрээ төвийн бүс, Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл сумнаа болсон Өндөр гэгээн Занабазарын Бат оршил наадамд тус тус айрагдсан байгаа. Нэг гал болж нэг туган доор орсноор ахмадуудаасаа суралцан, унаач хүүхдүүдээ сурган, хурдан морийг хөгжүүлэх үйлсэд өөрсдийн гэсэн хувь нэмрийг хамтын хүчээр хийх боломжтой болж байгаа юм. Наад захын жишээ дурдахад л адууныхаа угшлыг сайжруулахын тулд “чиний энэ азарганд миний энэ гүүг тавъя” гэх мэтээр цус сэлбэж байна ш дээ.
-Ярилцах сайхан байлаа. Унага бүхэн нь босоо төрж уясан хүлэг болгон тань хурдлах болтугай.
-Таны төрсөн нутаг усны тухай яриагаа эхэлье?
-Би Увс аймгийн Зүүнхангай суманд төрж өссөн. Манай аав адуу их цуглуулдаг ч морь уядаггүй хүн байсан. Харин ах Хангай маань морьдын уяа сойлго тааруулдаг байсан ч залуугаараа бурхан болсон. Миний хувьд 16 настайгаасаа сумаасаа гарч хот газар бараадсан болохоор үнэндээ морь малнаас нэлээд хөндий нэгэн явлаа. Гэсэн ч монгол хүн бүрийн сэтгэл зүрхэнд морь ойрхон байдаг бололтой. Эрдэнэтэд ирээд 2006 оноос морь уяж байна.
- Адуу малнаас хол явсан хүнийг юу тэгтэл уруу татсан хэрэг вэ?
-Дорждагва найз маань хурдан хээр морио надад бэлэглэсэн юм. Тэр үед аав маань хурдан хээрийг харчихаад “Хангай ахын минь хурдан хээр морьтой адилхан сайхан юм” гээд “Эр хүн сайн адуутай байх ёстой. Миний хүү адуу цуглуул” хэмээн захьж намайг хурцалж билээ. Тэр хээр морь маань аймагтаа нэлээд хэд айрагдаж түрүүлсэн шүү. Тэгж л аавынхаа захиснаар хурдан буян цуглуулан, моринд орсон доо. Анх моринд орохдоо галын зөвлөх, аймгийн Алдарт уяач Ш.Бямбажав ахыгаа дагаж уяаны эрдэм сурч байлаа. Сүүлийн жилүүдэд мөн галын зөвлөх уяач аймгийн Алдарт уяач Н.Хишигсүрэн ах, түүний хүү Х.Бямбацогтойгоо адуугаа маллан, уяж байна.
- Аав тань танд итгэж дээ?
- 2007 оны Булган аймгийн Хангал сумын наадамд бор соёолонгоо түрүүлгэчихээд магнай хагартлаа баярлаж билээ. Анхны түрүү л дээ. Тэр үед аав маань их баярлаж “Одоо л миний хүүгийн хурд гарах нь. Цаашдаа илүү хурдлах байхаа. Адуу бол эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай” гэж байсан.
- Аавынхаа захиасыг биелүүлж аль аль газраас адуу цуглуулсан бэ?
- Хурдны өлгий болсон зүүн зүгээс нэлээд адуу цуглууллаа. Дорнод Сүхбаатар Сэлэнгэ, Баруунхараа, Борнуураас гээд л. Бас Жаргалант угшлын хэдэн гүү, Англи азарга авсан. Түрүүний хул даага маань энэ англи азарганы төл байгаа юм. Бие жижигтэй даага. Хаврын өндөр бооцоот дааганы уралдаанд 50-р давхисан юм. Анх морь сонирхон Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэнгийн Хасбаатар гэж залуугаас хонгор даага авч, шүдлэнд нь Жаргалант сумынхаа 40 жилийн ойд анх айрагдуулж байсан. Моринд дөнгөж ороод сумынхаа ойгоор айраг авсандаа их л баярлаж урамшин сэтгэл огшиж байлаа.
- Одоо хурдалж байгаа ямар ямар хурдан хүлэг байна?
- Энэ жил унаган хул даага маань сайхан давхилаа. Эрдэнэт, Дархан, Булган гээд ойр хавиасаа таван түрүү, дөрвөн айраг хүртээд байна. Эхлээд Дарханы Хавцалын хурдад түрүүлээд, дараа нь аймгийнхаа ирээдүйн түмэн эх “Молор эрдэнэ” дааганы уралдаанд түрүүлсэн. Залгаад Булган аймгийн хаврын бүсийн бага гурван насны уралдаанд түрүүлсэн. Дараа нь Хөтөлд болсон улсын заан Батзоригийн зохион байгуулсан наадамд мөн л түрүүлсэн. Аймгийн наадамд аман хүзүү, Сэлэнгэ аймгийн Бургалтайн Бүрэн уулын их тахилгад аман хүзүүнд хурдалсан сайхан амьтан байгаа. Унаган адуу маань ингэж хурдалж байгаад их баяртай байгаа шүү.
- “Манайхан” булан гал уяаг танилцуулдаг уламжлалтай.Таны хувьд “Эрдэнэт хурд” галын гишүүн болсноор ямар давуу тал ажиглагдаж байна вэ?
- Найз нөхөд болон хуурай ах дүү болсон морины төлөө сэтгэлтэй хүмүүс нэгдэн гал уяагаа байгуулж байлаа. Галаа байгуулан тамга тэмдгээ авч тугаа хийсгэснээр хийморьтой сайхан наадлаа гэж бэлгэшээж байгаа. Аймгийн наадмаас нэлээд хэдэн айраг түрүү, бүсийн наадмаас хоёр ч айраг авсан амжилттай байна, манайхан. Галын тэргүүн Н.Отгонбаярын шарга үрээ төвийн бүс, Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл сумнаа болсон Өндөр гэгээн Занабазарын Бат оршил наадамд тус тус айрагдсан байгаа. Нэг гал болж нэг туган доор орсноор ахмадуудаасаа суралцан, унаач хүүхдүүдээ сурган, хурдан морийг хөгжүүлэх үйлсэд өөрсдийн гэсэн хувь нэмрийг хамтын хүчээр хийх боломжтой болж байгаа юм. Наад захын жишээ дурдахад л адууныхаа угшлыг сайжруулахын тулд “чиний энэ азарганд миний энэ гүүг тавъя” гэх мэтээр цус сэлбэж байна ш дээ.
-Ярилцах сайхан байлаа. Унага бүхэн нь босоо төрж уясан хүлэг болгон тань хурдлах болтугай.




0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна