Аймгийн Алдарт уяач О.Ганболд: Монгол хүн, морь хоёр хувь заяагаараа холбоотойг аавыгаа харж мэдэрсэн
Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач О.Ганболдын ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Удам дамжсан уяачдын нэг юм байна. Буян хишгээ хайрласан дээдсийнхээ талаар ярих нь зүйтэй байх?
-Миний аав сайн уяач байсан. Хурдан хээр морь нь суманд хоёр түрүүлчихээд байхад нь тэнгэр ниргэчихсэн юм билээ. Тэр цагаас хойш манай морьд их сайн давхих болж аав маань “Баян тэнгэр гэж байдаг гэсэн. Тэр нь ниргэсэн байх” гэдэг байсан. Тэр хээр морь 1972 онд шүдлэндээ түрүүлж, хязааландаа аман хүзүүдээд, соёолондоо дахиад түрүүлсэн юм билээ. Би 1980 онд цэргээс халагдаж ирэхэд аав маань бие нь нэлээд муудчихсан байсан болохоор би хээр морь, улаан морь хоёроо уяж хэвтэрт байгаа аавыгаа өндийлгөж харуулдаг байлаа. Тэгсэн хоёр морь маань сумынхаа наадамд дараагаараа ирж аав түрүүлсэн морио харчихаад “би үхэхгүй нь” гэж хэлээд хэвтрээсээ босч гурван жил сайхан насалсан. Монгол хүн, морь хоёр хувь заяагаараа холбоотойг би тэгэхэд мэдэрсэн юм. Хойтон жил нь хоёр морио дахиад түрүү, аман хүзүүнд давхиулчихаад хээрийг нь 4000 төгрөгөөр Дэмбэрэлдодовт зарчихсан. Тэр хүнд очоод гурав түрүүлж, хоёр айрагдан аймгийн Алдарт уяач болгосон доо, хээр морь минь. Сүүлдээ адуундаа гүйж ирээд байхаар нь би буцаагаад авсан. Миний хээр морийг харсан хүн “таван цул тэгш адуу” гэлцдэг байсан. Олон жил хүний өөрийн улсыг баярлуулсан буянт хүлэгтээ зориулан Хайрханы өвөрт хөшөө босгосон.
-Харин улаан морь нь яаж давхисан бэ?
-Улаан морио мөн Их-Уул сум руу 3500 төгрөгөөр зарчихсан юм. Гэхдээ би аавынхаа уяаг эзгүйрүүлээгүй ээ. Батбаяр ахаас халтар үрээ авч соёолон сумандаа түрүүлгээд, Тэлмэн сумын түмэн адууны баярт дахиад түрүү магнай болгож байлаа. Халтар үрээ маань нас нийлээд Тосонцэнгэл сумандаа түрүүлж, Хөвсгөлийн гурван түмэн адууны баярт тавласан. Түүний дараа хоёр ч удаа сумын баярт айрагдаад Хөвсгөлийн Жаргалант сумын Идэрбааяа гэдэг хүнд зарагдсан.
-Зүүн зүгийн адуугаар сайхан нааддаг уяачдын нэг хэмээн таныг тодотгож байсан. Тэр талаараа яриач?
-2010 онд Сүхбаатар аймгийн Мөнххаан сумын харьяат цагдаа Энхбаатар гэдэг хүнээс хонгор даага авч тэр жилээ найм уралдуулан долоо түрүүлгэж байлаа. Тэлмэн сумын 80 жил, цагдаагийн хэлтсийн ой, Хөвсгөл аймгийн Жаргалан сумын 80 жил, Тосонцэнгэл сумын баяр наадам, Гончигдамба гарьдын цолны мялаалга болон гурван ч овооны тахилга наадам гээд нийт долоо түрүүлсэн. Ганцхан Идэрт л айрагдаж чадаагүй юм. Дараа жил нь шүдлэндээ арван гурван овооны тахилгад дөрөвлөж, Яруу сумын Бугатад болсон уралдаанд түрүүлэн, Эрдэнэхайрхан сумын 90 жилийн ойгоор наймлаад, Алдархаан сумын 90 жилийн ойд аман хүзүүдэн, Идэр сумын Цахир хайрханы тахилгад түрүүлж мотоцикль авсан.
-Бас их олон уралдсан юм байна?
-Тэгсээн. Бас Баян-Улаан багийн өдөрлөг, Эрдэнэ уулын тахилгад түрүүлсэн. Хязааландаа болохоор Нөмрөг сумын 90, Тосонцэнгэл сумын 90 жилийн ойд тус тус аман хүзүүдээд Булан болон Булгийн овооны тахилгад түрүүлсэн. Энэ хавар соёолондоо бүсийн болон бооцоот уралдаанд хоёуланд нь гуравласан. 2009 онд Сүхбаатар аймгаас авчирсан бор, саарал хоёр даага ирэнгүүтээ сумын наадамд уралдаж бор нь гуравлан, саарал нь тавласан. Дараа нь бор даага Жаргалант сумын сургуулийн 80 жилийн ойд түрүүлж, сумынхаа сургуулийн ойгоор тавласан.Саарал даагыг нь харамсалтай нь тэр өвөл чоно идчихсэн юм. Бор нь шүдлэндээ Тосонцэнгэлийн наадамд уралдсан ч хадуураад гарчихсан. Тэгээд Жаргалант сумын 80 жилийн ой, Гунзны болон Булгийн овоонд түрүүлсэн. Хязааландаа Эрдэнэхайрхан сумын наадамд зургаалаад Бугатад түрүүлж, Тэгшийн голын ургийн баярт гурвалж, Баян-Улаан багийн өдөрлөгт түрүүлсэн. Мөн Эрдэнэ болон Булан, Булгын овооны тахилгат түрүүлсэн юм байна. Соёолондоо болохоор Булан болон Булгын овооны тахилга, Цэцүүхийн ургийн баярт түрүүлж, Тосонцэнгэл сумын 90 жилийн ойд гурвалсан. Харин дүү бор үрээ нь даагандаа Тосонцэнгэл суманд тавлаж Хайрханы өврийн овооны тахилгат аман хүзүүдэн, шүдлэндээ Яруугийн Бугатын уралдаанд аман хүзүүдэж Эрдэнэхайрхан сумын 90 жилийн ойд зургаалсан. Аан бас Баян-Улаан болон Эрдэнэ уулын тахилгад хонгорынхоо ард орж аман хүзүүдсэн юм байна.
-Нэг адуугаар нэг жил их олон уралддаг юм байна. Хэдэн онд аймгийн Алдарт уяач цолоо авсан бэ?
-1998 онд гурван түрүү, зургаан айргийн амжилтаар Тосонцэнгэл сумаас төрсөн анхны аймгийн Алдарт уяач болж байлаа. Одоо манай сум 20 гаруй Алдарт уяачтай болсон. Би саяхан айраг, түрүүгээ тоолж үзэхэд том бага наадмын 70 гаруй юм болсон байна лээ.
-Нутгийн морь сонирхогч залуучууд заавар зөвлөгөө хүснэ биз?
-Сүүлийн үед залуучууд их морь сонирхож байгаа нь сайн зүйл. Гэхдээ хурдан адуу төрүүлж, өсгөж үржүүлдэг сайн малчид илүү хэрэгтэй байна. Яг үнэндээ хөдөө мал маллаж байгаа хүмүүсийг харахад хөгшчүүд л байна. Би ойрын хэдэн жил “тэдний хүү хөдөө гэр бариад гарч гэнэ” гэж дуулсангүй. Харин “тэднийх төв рүү нүүж байгаа гэнэ. Хүүхдүүд нь сургуульд сууж байгаа гэнэ. Малаа зарах гэнэ” гэсэн яриаг дуулж байна. Гадны их соёлын довтолгоонд монгол ахуйгаа тээж, монгол гэсэн нэрийг хадгалж яваа зулын гэрэл шиг хэдэн малчнаа төр нь хайрлаж яваасай гэж бодож явдгаа “Тод магнай” сэтгүүлээрээ дамжуулан дуулгах байна.
"Тод магнай" сэтгүүл №54
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна