"Хангарьд-2015" уралдааны хөтөлбөр, журам

Нийслэлийн Морин Спорт, Уяачдын Холбооноос зохион байгуулдаг “Хангарьд” хурдан морины уралдаанд бага насны хурдан хүлгүүд уралддагаараа онцлог бөгөөд өнгөрсөн жил анхны уралдаанаа зохион байгуулсан юм.  
“Хангарьд-2014” хурдан морины уралдаанд дөрвөн насны 400 гаруй хурдан хүлэг уралдсан бөгөөд энэхүү уралдааны онцлог нь монгол болон эрлийз адууг тусад нь ялгаж уралдуулдгаараа онцлог билээ.
Энэ жилийн “Хангарьд-2015” хурдан морины уралдааныг зохион байгуулах комиссын даргаар НМСУХ-ны дэд тэргүүн, “Асар өргөө” ХХК-ийн ерөнхий захирал Л.Наранбаатар, нарийн бичгийн даргаар НМСУХ-ны тэргүүлэгч, “Бармон” ХХК-ийн ерөнхий захирал Ш.Үнэнбат, ажлын хэсгийн гишүүдээр НМСУХ-ны тэргүүлэгчид холбогдох албаны хүмүүс томилогдон ажиллаж байна.
Нийслэлийн морин спорт уяачдын холбооноос жил бүр зохион байгуулдаг “Хангарьд” хурдан морины уралдааныг хоёр дахь жилдээ буюу 2015 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдөр Улаанбаатар хот, Налайх дүүрэг, 3-р хороо, Сайрын худагт зохион байгуулна.
“ХАНГАРЬД-2015” ХУРДАН МОРИНЫ УРАЛДААНЫ ХӨТӨЛБӨР
Хурдан морины уралдаан болох газар: Улаанбаатар хот, Налайх дүүрэг, 3-р хороо, Сайран худаг.
Хурдан морины уралдаан болох хугацаа: XVII жарны Хөхөгчин хонь жилийн хаврын адаг Цагаан луу сарын шинийн 21-ний улаан нохой буюу 2015 оны 05 дугаар сарын 10-ны өдөр.
1. Эрлийз дунд насны морь мордох                                         07.00 цаг
Эрлийз дунд насны морины гарааны бүртгэлийг хаах    07.30 цаг 
Эрлийз дунд насны морь гарааны зурхайгаас гарч уралдах                       08.00 цаг
Эрлийз дунд насны морь барианд орох                                    08.30 цаг
2. Хязаалан насны морь мордох                                                       09.00 цаг
Хязаалан насны морины гарааны бүртгэлийг хаах     09.30 цаг
Хязаалан насны морь гарааны зурхайгаас гарч уралдах                                      10.30 цаг
Хязаалан насны морь барианд орох                                                             11.00 цаг 
3. “Хангарьд-2015” хурдан морины уралдааны нээлт                                            11.30-12.00 цаг
4. “Өргөө цагаан гэр” гардуулах ёслолын ажиллагаа                                               12.00- 12.30 цаг
5. Шүдлэн насны морь мордох                                                            11.30 цаг
Шүдлэн насны морины гарааны бүртгэлийг хаах 12.00 цаг                                                                  
Шүдлэн насны морь гарааны зурхайгаас гарч уралдах                                      13.00 цаг
Шүдлэн насны морь барианд орох                                                                  13.30 цаг 
6. Эрлийз даага мордох                                                               14.00 цаг
Эрлийг дааганы гарааны бүртгэл хаах      14.30 цаг
Эрлийз даага гарааны зурхайгаас гарч уралдах                            15.00 цаг
Эрлийз даага барианд орох                                                    15.30 цаг
7. Даага мордох                                                                                  16.00 цаг
Дааганы гарааны бүртгэл хаах       16.30 цаг
Даага гарааны зурхайгаас гарч уралдах                                                    17.30 цаг
Даага барианд орох                                                                  18.00 цаг
8. Түрүүлж, айрагдсан морьдыг цоллох                                                                     18.30 цаг
Жич: Хурдан морины бүртгэл 2015 оны 05-р сарын 09, 10-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хот, Налайх дүүрэг, 3-р хороо, Сайран худаг дахь морь барианы газарт бүртгэнэ.
Уяач хурдан морио бүртгүүлэхдээ уралдах морьдын зураг / фото болон гар утсан дээр байж болно/ уралдаанч хүүхдийн төрсний гэрчилгээ, даатгалын гэрчилгээг заавал авчирна.
“ХАНГАРЬД-2015” ХУРДАН МОРИНЫ УРАЛДААНЫ ЖУРАМ
Нэг. Нийтлэг үндэслэл
1.1. Нийслэлийн Морин Спорт Уяачдын Холбоо (цаашид “НМСУХ” гэх)-ны Тэргүүлэгчдийн шийдвэрээр зохион байгуулагдаж байгаа “Хангарьд-2015” хурдан морины уралдааныг зохион байгуулахтай холбогдон үүсэх харилцааг зохицуулахад энэхүү журмын зорилго оршино.
1.2. Энэхүү журмаар зохицуулаагүй харилцааг Үндэсний баяр наадмын тухай хууль, Монголын хурдан морины уралдааны дүрмээр зохицуулна.
Хоёр. Уралдааныг зохион байгуулах комисс
2.1. НМСУХ-ны Тэргүүлэгчдээс томилсон Зохион байгуулах комисс (цаашид “Комисс” гэх) уралдааныг зохион байгуулна. Комиссын үйл ажиллагааны хэлбэр хуралдаан байна.
2.2. Комиссын хуралдаанаас гишүүдийн ажил үүргийн хуваарийг тогтоон, хурдан морины насны даамал, дэд даамал, цуваа дуудагч, бүртгэгч, шүдлэгч, морь бариач, цоллооч, хүн эмнэлэг, мал эмнэлэг, хүүхдийн байгууллагын ажилтан, даатгалын ажилтан, Үүлдэрлэг байдлыг тогтоох комиссыг томилон ажиллуулна.
2.3. Комисс уралдааны замыг урьдчилан үзэж, гараа болон барианы зохион байгуулалтын схем зургийг боловсруулан батална.
2.4.Үүлдэрлэг байдлыг тогтоох комисс уралдах морины үүлдэрлэг байдлаар ангилан тогтоож, шүдлэнэ.   
Гурав. Уралдааны зохион байгуулалт
3.1. Хязаалан, эрлийз дунд насны морьд 10 км, шүдлэн насны морь 8 км, даага  болон эрлийз даага 6 км-ийн зайд тус тус уралдана.
3.2.Уралдааны зохион байгуулалт гарааны болон барианы зурхай гэсэн хоёр хэсгээс бүрдэнэ.
3.3.  “Хангарьд-2015” хурдан морины уралдааны хөтөлбөрт тогтоосон цагт уяач уралдах морио барианаас мордуулна.
3.4. Бүх насны уралдах морьдыг шүдлэж, үүлдэрлэг байдлыг тогтооно.
3.5. Цэвэр цусны морьд, үүлдэрлэг байдал болон шүдээр хасагдсан, уралдааны цагаас хоцорсон, бүртгүүлээгүй, номергүй, хамгаалалтын хувцас хэрэглэлгүй хүүхэдтэй хурдан морьдыг уралдаанд оролцуулахгүй ба уралдаж ирсэн тохиолдолд уралдаанаас хасна.
3.6. Хурдан морины үүлдэрлэг байдлыг тогтоож, шүдэлсний дараа хуваарийн дагуу гарааны зурхай руу хөдөлнө. Гарааны зурхай руу явахдаа уралдаанч хүүхэд, тавиач нь дараах шаардлагыг хангана:
3.6.1. Гарааны зурхай руу тухайн насны даамлын өгсөн зааврын дагуу зөөлөн явна;
3.6.2. Даамлын машинаас түрүүлж явах, гарааны төхөөрөмжийн зүг тарлах, давхих, гарааны зурхай руу явах замдаа хоорондоо зодолдох, ийм явдалд бусдыг хүргэх, уриалахыг хориглоно;
3.6.3. Гарааны төхөөрөмжийн ар талаар оролгүй эргэхийг хориглоно.
3.7. Гарааны төхөөрөмжийн ар талаар орж, нэг эгнээнд ороод даамлын дохиогоор нэгэн зэрэг гарааны зурхайгаас нас насны морьд уралдана.
3.8. Уралдааны үед комиссын шаардлага болон энэхүү журмыг зөрчсөн уяач,  уралдаанч хүүхэд, тавиачийн хувийн дугаарийг тэмдэглэж, уралдаанаас хасна.
3.9. Хурдан морьдыг зөвхөн тухайн насанд нь уралдуулах ба морийг дээд болон доод насанд дэвшүүлж уралдуулахыг хориглоно.
3.10. Хурдан морийг уралдаж ирсэний дараа тухайн насны түрүүлж, айрагдсан хурдан морьдын үүлдэрлэг байдал, шүдэлгээг дахин хийнэ.
3.11. Түрүүлж, айрагдсан хурдан морь нь үүлдэрлэг байдлаар хасагдсан тохиолдолд дараагийн морийг урагшлуулж барина. Ингэхдээ байр урагшилж байгаа хурдан морины үүлдэрлэг байдлыг дахин тогтооно. Байр урагшилсан морь үүлдэрлэг байдлаар хасагдсан тохиолдолд дараагийн морийг урагшуулж барина. Энэхүү зарчмыг цаашид үргэлжлэх хэлхээнд мөрдөнө. 
3.12. Хурдан морийг гарааны зурхай хүртэл тавьж өгөх тавиач нь тухайн насанд уралдах хурдан морьтой адил насны мориор тавина.
Дөрөв. Уяач, уралдаанч хүүхдэд, тавиачид тавих шаардлага
4.1. “Хангарьд-2015” уралдаанд энэ журмын шаардлага, зохион байгуулах комиссын тавьсан болзол, шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн уяач сайн дурын үндсэн дээр оролцоно.
4.2. Уралдаанд 7-оос дээш насны морь унах дадал, чадварыг эзэмшсэн, даатгалд хамрагдсан хүүхдийг оролцуулна. 
4.3. Хамгаалалтын хувцас хэрэглэлгүй хүүхэдтэй хурдан морийг уралдаанд  оролцуулахгүй. Энэхүү шаардлага нь тавиачид мөн адил тавигдана.  
4.4. Уяач комиссын тогтоосон цагийн хуваарийг нарийн чанд мөрдөнө.
Тав. Морины бүртгэл, дугаар олгох
5.1. Морины бүртгэл 2015 оны 5 дугаар сарын 9, 10-ны өдөр Улаанбаатар хот, Налайх дүүрэг, 3-р хороо, Сайрын худаг дахь хурдан морины барианы газарт бүртгэнэ.
5.2. Уяач морио бүртгүүлэхдээ уралдаанч хүүхдийн төрсний гэрчилгээ, даатгалын гэрчилгээг заавал авчирна. 
5.3. Хурдан морины уралдааны морины бүртгэлийн хураамж нь 50,000.00 (тавин мянган) төгрөг байна.
Зургаа. Уралдааны үеийн зохион байгуулалт
6.1.Тухайн насыг хариуцсан дэд даамал түрүүлж яваа морьдын урд тугтай машинтай замчилна.
6.2. Хүн эмнэлгийн машин морьдын хамгийн сүүлд явж шаардлагатай тусламж, үйлчилгээг үзүүлнэ.
6.3. Мал эмнэлгийн байгууллага тогтоосон цэгт байрлан шаардлагатай тусламж, үйлчилгээг үзүүлнэ.
6.4. Уралдаанд морь замаас оруулах, хөөх, саад хийх, уралдааны замд тосон цулбуурдан хөтлөхийг хориглоно. Ийм зөрчлийг дүрс бичлэг, бусад баримтыг үндэслэн уралдаанаас хасна.
6.5. Уралдааныг дамжуулах телевизийн машин уралдаанд саад болохгүйгээр 40 метрийн зайд явж бичлэг хийнэ.
Долоо. Барианы зурхайн зохион байгуулалт
7.1. Барианы зурхайг тусгайлсан таних тэмдгээр тэмдэгжүүлнэ.
7.2. Түрүүлж, айрагдсан эхний таван морийг морь бариачид барьж, бусад морийг барианд орсон дараалал, хүүхдийн дугаараар дүрс, дуу бичлэгийн техник ашиглан байр эзлүүлнэ. Маргаантай асуудлыг тухайн насны даамал комиссын хуралд оруулж шийдвэрлүүлнэ.
7.3. Уралдаанд хүүхэдгүй ирсэн морийг тав ухрааж байр эзлүүлнэ.    
7.4. Морьд зэрэгцэн ирсэн тохиолдолд дүрс бичлэгээр нягтлан зурхайн тэмдэглэгээнд түрүүлж хошуу нь давсан морийг, хошуу зэрэг давсан тохиолдолд зөв талд ирсэн морийг түрүүлж байр эзлүүлнэ.                
Найм. Онцгой анхаарах зүйлс
8.1. Эрлийз морьдыг монгол морьдоос тусад нь уралдуулна.
8.2. Цэвэр цусны, импортын хязаалан, шүдлэн үрээ, даагыг “Хангарьд 2015” уралдаанд оролцуулахгүй.
8.3.Хүүхэдгүй морийг уралдааны замд барьж авч дахин хүүхэд мордуулсан  тохиолдолд хасна.
8.4. Энэхүү журмын хүрээнд уралдаанаас хасагдсан хурдан морины бүртгэлийн хураамжийг буцаан олгохгүй.
8.5. Хурдан морины үүлдвэрлэг байдлыг тогтоохдоо доор дурдсан шалгуурыг баримтлана. Үүнд:
8.5.1. Хурдан морины гадна хэв шинж;
8.5.2. Хурдан морины сэрвээний өндөр;
8.5.2.а. Хязаалан-137 см;
8.5.2.б. Шүдлэн-132 см;
8.5.2.в. Даага-127 см.
Ес. Морь цоллох, бай шагнал олгох
9.1. Түрүүлж, айрагдсан морьдыг тогтоосон хуваарийн дагуу цоллож, бай шагналыг олгоно.
9.2. Эрлийз дунд нас, дааганы 6-15-д, бусад насанд 6-30 хүртэлх морьдыг барьж, байлна.
9.3. Түрүүлж, айрагдсан, бай авсан морины олгох шагналын 20 хувь нь уралдаанч хүүхдэд олгогдоно.
Арав. Тайлан мэдээ гаргах
10.1. Зохион байгуулах комиссын гишүүд хариуцсан ажил үүргийн биелэлтийн талаар бичгээр болон тухайн нас хариуцсан морины даамал уралдсан морины тоо, айрагдсан, барианд орсон морьдын бүртгэл, ологосон бай шагнал, эмнэлгийн тусламж үзүүлсэн уралдаанч хүүхэд болон дараагийн уралдааны зохион байгуулалтанд анхаарах санал дүгнэлт тайлангаа Зохион байгуулах комисст 7 хоногийн дотор өгнө. 
10.2. Комисс гишүүд, даамлуудаас ирсэн тайланг нэгтгэн НМСУХ-ны Тэргүүлэгчдийн хуралдаанд танилцуулга хийнэ.  
ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ КОМИСС