Аймгийн Алдарт уяач С.Чойжилжав: Хурдан гээд авсан адуу айрагдахгүй байж үзээгүй

Завхан нутгийн хийморилог уяачдын түүчээ үргэлжилж байна. Энэ удаад Алдархаан сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач С.Чойжилжавын ярилцлагыг хүргэе.

-Уяачийн гараагаа хэдэн онд эхэлж байв гэдгээс л яриагаа эхэлье дээ?
-За би бусад улс шиг удам дамжсан уяач биш. Манай аав морь уядаггүй ч адуунд их дуртай хүн байсан. Би эцгийнхээ тэр чанарыг дуурайн адуу маланд ойр, эмнэг хангал сургахдаа муугүй гэгдэж явлаа.Ер нь өнөөдрийг хүртэл мориноос тоотой унасан байх шүү. 25 настай анх нэгдэлд малчин болж гурван жил адуу маллаад, дараа нь хонь авч хариулсан. Хонь хариулдаг болсон чинь морь уямаар санагдаад болдоггүй. Тэгэхээр нь ганц гүүгээ хүний азарганд тавиадахсан эр унага гардаг юм. Нөгөөдөхөө дааганд уясан чинь аймагт аман хүзүүдээд, шүдлэндээ айрагдаад, хязааландаа түрүүлсэн. Соёолон жилээ их сайн байсан ч хүүхэд нь уначихаад давхиж чадаагүй. Тэрнээс хойш эргээд л хүүхдээ унагаачихдаг муу зан сурчихаад ахиад давхиулж чадаагүй дээ.
-Уг нь ч хурдан буян байж дээ?
-Харин тийм.
-Гэхдээ Алдартын урмыг тэтгэх өөр хурдан хүлэг цөөнгүй байсан байлгүй?
-Шилүүстэй сумаас нэг хээр азарга авч уяад таван жил дараалан аймагт айрагдуулж байлаа. Хээр азарга хөгшрөөд уях адуугүй болж байтал нэг жил бэлтгэл адуу манай хойхно авдаг юм. Тэгсэн тэрэн дотор нэг сайхан цэгээн үрээ байна. Насыг нь асуусан шүдлэн гэнэ. Харсан сайн морь болмоор юм. Уявал ч хурдан санагдаад болдоггүй.Тэгэхээр нь орой ирээд самгандаа хэллээ. “Сайхан цэгээн үрээ байна. Хээр азаргаа өгөөд авчихдаг юмуу” гээд. Тэгсэн самган уурлаад “Олон жил уяж баярлачихаад одоо бэлтгэлд өгөөд байхдаа яахав” гээд сүйд болж байна.
-Бас ч аргагүй л юм?
-Тэр ч тэгэлгүй яахав. Маргааш нь самганаасаа нууж байгаад хээр азарганыхаа дэлийг нь авч бэлтгэлд өгчихөөд оронд нь цэгээн үрээгээ авчихсан. Тэр үед чинь хувийн мал тоотой хэцүү байлаа шүү дээ. Ямар сайндаа л тийм юм хийж байхав.
-Цэгээн үрээ чинь тэгээд яаж давхисан бэ?
-Цэгээн үрээг харсан хүмүүс тоодоггүй. Тэгэхээр нь тэгэхээс тэгэх гэж “хойтон уяж түрүүлгэнэ” гээд хэлчихлээ.
-Битүү үрээнд ам гарчихаж байгаа юм уу?
-Тэгсэн. Хэлсэн ёсоороо хойтон жил нь аймгийн наадамд цэгээн үрээгээ хол түрүүлгэсэн дээ. Түрүүлэх түрүүлэхдээ бүр их хол түрүүлсэн юм.Тэгсэн харин өмнө нь ингэж хол ирсэн адуу байхгүй. Үрээ чинь дутуу эргэсэн байх барихгүй гэдэг байгаа.
-Тэгээд бариагүй хэрэг үү?
-Удалгүй тугтай машины хүмүүс ирээд “Цэгээн үрээ ирсэн үү. Тэр мөн хурдан мал юмаа” гэж хэлээд барьж байлаа. Дараа жил нь соёолондоо таваар давхиад, бүдүүрсэн хойноо хоёр ч удаа айрагдсан. Аймагт шүү дээ. Сумдаа бол олон түрүүлсээн.
-Уяач хүний бахархал унаган адуугаараа наадах байдаг.Таны хувьд унаган адуугаараа хэр наадаж байна даа?
-Хээр азарганы маань төл тийм сайн давхиагүй. Харин сүүлд тавьсан бор азарганы маань төл бор үрээ их хурдалсан. Аймгийн наадамд даага, шүдлэндээ айрагдаж, хязааландаа түрүүлсэн.Би ер нь аймгийн наадамд их мориноос бусдыг түрүүлгэсэн.
-Сонсоод байхад авмал адуу нь илүүтэй хурдалж. Хурдан адууг таньж авна гэдэг морь сайн шинждэгийнх биз?
-Ер нь багцаалддаг л гэж боддог шүү.Сэтгэлд таарсан моринд үнэ өртөг хайрлаж үзээгүй. Хурдан гээд авсан адуу айрагдахгүй байж үзээгүй. Хээр азарга, цэгээн үрээнээс гадна Тайванаас нэг сая төгрөгөөр бор морь авч аймгийн наадамд хоёр ч айрагдуулсан.
-Таны уяаны эрдмийг өвлөж байгаа ямар хүн байна. Залуустаа ер нь зааж зөвлөнө биз?
-Манай сумаас төрсөн МУ-ын Алдарт Санжаа бид хоёр их сайн найзууд. Бид олон жил морь малаа хамт уяж байна. Нэг талдаа тэр хүн миний уяаны багш гэж хэлж болно. Санжаа бидний мэддэг уяа сойлгын арга одоо хоцрогдоод байх шиг байнаа. Хүнд юм хэлэхээр буруудчих боловуу гэж бодогддог боллоо. Манай хүргэн “аав уяаныхаа нууцыг хэлдэггүй” гэдэг юм. Хэллээ гэхэд энэ цаг үед нь тохироо ч уу, үгүй ч үү гэж бодогдох юм байна шүү дээ. Өнгөрсөн зун Зэгстийн наадамд бид бөөнөөрөө явлаа. Морьд сунгасан чинь миний саарал морь хамгийн сүүлд машины 20 миллтэй ирж байна. Тэгэхээр мордохын урьд өдөр хоолыг нь хасаадахсан чинь аман хүзүүнд давхиж, даага нь гурвалсан. Энэ мэтчилэн ойр зуурын засал энэ тэрийг бол хэлдэг л юм.

"Тод магнай" сэтгүүл №54