Нэрт уяач С.Тонирвоогийн нутгийн хурдан моринд оруулсан хувь нэмэр
Завхан аймгийн Алдархаан сумын нэрт уяач С.Тонирвоо нь нутгийнхаа хурдан морийг хөгжүүлэхэд өөрийн хувь нэмрийг оруулж байсан эрдэмт мэргэн уяачдын нэг юм. С.Тонирвоо нь бага наснаасаа мал маллаж малын дэргэд өссөн, адуу малд эрэмгий бие хаа сайтай, үеийн нөхдийн дунд эр чадал сайтай, шулуун шударга зантай, тэр үедээ бичиг үсгийн чадвар сайтай, гүйх ухаантай, үр хүүхдийнхээ сайн эцэг, эхнэрийнхээ сайн хань, дүү нарынхаа түшиг ах, нутаг орондоо нэртэй сайн бизнесмен байлаа. С.Тонирвоо нь 1960 оноос эхлэн 35 жил нэгдэлд адуучин, мөн морь уяж 1967 онд аймагт бор шүдлэн айрагдуулж, 1968 онд Борхын голын нэрт уяач Сэдбааваагаас тухайн үед сайн морь 100 төгрөг байхад 500 төгрөгөөр авсан цагаан морь нь 1969, 1970 онд аймагт айрагдаж, авга ах болох тоодон Дүүдээ буюу С.Дүгэржавт бэлгэнд өгсөн бор халзан үрээ нь 1956, 1959 онд аймгийн наадамд түрүүлж байсан байна. С.Тонирвоо нь 1975 онд “Шар тал” хоршоонд адуучин болж, өөрийн амьдарч байгаа нутаг Агьтын ам гэдэг газар нэрэмжит наадмаа хийдэг болсноос хойш одоог хүртэл бараг 40 жил наадаж байна. Социализмын үед юм ховор, одоогийнх шиг өөрийн дураар хүн бүр наадам хийдэггүй, ганц нэг жижиг наадам үсэргээ болсон ч эмх замбараагүй морьд нь эргэж дайрах, замаас нь морь оруулах, машин мотоциклиэр хөөх, хэл ам гаргах, морь бариулахгүй дайрч орох, хэний морь яаж түрүүлсэн нь мэдэгдэхгүй болох, цагдаа цэргээр хамгаалуулж нааддаг байлаа. Тонирвоогийн энэ наадам бол аймгийн наадмын дараа орох том наадам байлаа. Наадмаар зургадугаар сард морьдын үсэргээ ид жигдэрч, уяа сойлго нь эвлэж байгаа үед зургаан насны морь уралдуулж, бөх барилдуулж, морины бай шагналыг өөрөөсөө гаргаж тавгийн идээ, тараг, айраг, бусад бүх зүйлийг өөрөө болон ах дүү, үр сад, анд найз нар нь сайн дураараа тусалж наадмыг хэний ч шаардлагагүй, дэг журамтай зохион байгуулж, мотоцикль, машин дагуулахгүй, морь барианы газар үзэгчид бүгд суудалдаа сууж, барианы газар зөвхөн морь барих хүмүүс, морины эздийг байрлуулдаг. Тэнд дэг журам сахиулах цагдаа хүчнийхэн байхгүй, бүх юм эмх цэгцтэй, маргаан будлиан гардаггүй, Тонирвоо өөрөө зассан таваг идээний ард суугаад наадмынхаа комисст үүрэг даалгавар өгөөд сууж байдаг хүн байлаа. Завханчуудын хүсэн хүлээж байдаг сайхан наадам болдог тул зарим хүн аймгийн наадмаас илүүд үзэж 3-4 сум, аймгийн төвийнхөн оролцдог ийм сайхан наадам хийдэг хүн байсан юм. Өөрөө морь уядаг, сүүлд аймгийн Алдарт уяач болсон. 1967 онд бор шүдлэн нь аймагт таваар, 1972 онд бор даага нь түрүү, 1983 онд хээр соёолон нь таваар, 1985 онд хонгор халзан шүдлэн нь дөрвөөр, 1986 онд хонгор халзан шүдлэн гурваар, 1991 онд халтар соёолон нь дөрвөөр тус тус давхиж байсан ба энэ адуунууд нь МУ-ын Алдарт уяач Б.Оросоод өгсөн алаг азарганы дүү нар нь юм. Ер нь Тонирвоо нь сум, бригадын наадамд олон айраг, түрүү авч байсан сайн уяачаас гадна сайн зохион байгуулагч, нутаг усандаа нэр хүндтэй хүн байсныг хамт олон нь үнэлж аймгийн аварга уяач цол тэмдгээр 1989 онд шагнаж байсан байна. Тонирвоо нь наадам хийгээд зогсохгүй морь унасан хүүхдүүдийг урамшуулж, тэднийг баярлуулахаа гол зорилго болгож бэлэг дурсгал өгдгөөрөө онцлогтойгоос гадна морь унасан бүх хүүхдийг барилдуулж шагнал урамшуулал өгдөг, баян ходоодны даагаа цоллож урамшуулдаг байжээ. 1990 оноос хойших наадмынхаа уралдсан морьдын бичлэг, морины зүс, эздийн нэр зэргийг тусгай бичлэгээр авч одоо үр хүүхдүүд нь хадгалж байдаг байна.
Тэмдэглэлийг бичсэн Б.Оросоо
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
- 2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
- 2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
- 2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дээд насанд…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна