Монгол сурын харвааны товчооноос

1923 он. Энэ жил цэргийн наадмыг Засгийн газрын 1923 оны тавдугаар сарын 25-ны 16 тоот тогтоолгарган 704 бөх барилдуулж, нум сум харваж, таван нас /азарга, их нас, соёолон, хязаалан, шүдлэн/-ны морьд уралдуулан таван өдөр нааджээ. 
Мөн оны Арван засгийн наадмын бөхийн оноо данс хадгалагдан үлдсэн авч цэргийн наадмын бөхийн оноо данс олдоогүй байна. Гэвч бөх судлаачид "сайхан" хэмээх Д.Далантай түрүүлж, улсын арслан "босоо" хэмээх Г.Самдан үзүүрлэж улсын заан цол хүртсэн гэж үздэг.
Хурдан морины уралдааны их насанд Түшээт ханы хошууны Д.Ямпилын хээр түрүүлжээ.
Шигтгээ: 1923-1924 он хүртэлх жилүүдийн наадмаар сур харвасан болон хэн түрүүлсэн эсэх нь одоогоор тогтоогдоогүй, оноо данс нь олдоогүй байна.

1924 он. Энэ жилийн цэргийн наадмыг уул тайлгын буюу Арван засгийн отгон наадмын дараахан Туул голын өмнө зах Морин хэмээх газар ёслол төгөлдөр тэмдэглэн өнгөрүүлжээ.
Наадамд даншиг наадмын арслан Лянхын Самдан, Арван засгийн заан Цэвээн-Очир болон Халхын гурван "босоо" гэгдэх Вандан, Самдан, Шагдар нарын 674 бөх зодоглосноос "босоо" хэмээх С.Шагдар /цолгүй байж/ түрүүлж, мөн "босоо" хэмээх Г.Самдан заан ес даван үзүүрлэж тус тус улсын арслан цол хүртжээ.
Ажнай хүлгүүдээс Сэцэнхан Хардэл бэйсийн хошууны Дагмид-Очирын хээр, Богд ханы Дэлгэрхангай хошууны Балдангийн хээр азарга, их насанд түрүү магнай болжээ.
Богд хан хайрхан, Хан Хэнтий уулсыг тайх Арван засгийн наадмыг энэ жилээс отголох шийдвэр гарган, цэргийн наадмыг улсын чанартай "Ардын их баяр наадам" болгон жил бүр долдугаар сарын 11-нд тэмдэглэхээр тогтжээ. Хожмоо өрлөг жанжин болсон Дэмид 1924 онд сур харваж, мөн барилдсан гэх мэдээ бий.
Шигтгээ: 1924 оны хоёрдугаар сард Улаанбаатар болон Алтанбулаг хотноо байгуулагдсан Ардын намын боловсрон цэнгэлдэх хүрээлэнгийн биеийн тамирын бүлгэмийн сурагчдаас биеийн тамирын үдэшлэг бэлтгэж тоглосон нь олны сонирхлыг ихээхэн татжээ.
Анианханы Хүрэн-Алагийн Отгонбаяр