“ӨНДӨР” начин түрүүллээ

Отгон аваргын нутаг Мандал сумын түүхт 90 жилийн ойг угтан зохион байгуулсан уулзалт цэнгүүний хүчит бөхийн барилдаан сайхан боллоо. Мандал сумаас Монгол улсын аварга Гунаажавын Эрхэмбаяр, Монгол улсын начин Доржжанцангийн Батмөнх, Чотонгийн Баянмөнх нарын тэргүүтэй улс аймгийн алдар цолтой олон сайхан бөх төрсөн нутаг билээ.
Барилдаанд улсын заан Д.Баасандорж, Б.Батмөнх, Б.Соронзонболд, у.х А.Цацабшир, А.Бямбажав, Н.Батсуурь нарын тэргүүтэй хүчит 128 бөх зодоглон барилдлаа.
Бөхийн барилдааны нэгийн даваанд Сэлэнгэ аймгийн Ерөө сумын заан О.Болд-Эрдэнэ а.а Н.Эрдэнэчулууныг дагуулж хөмрөөд, Орхонтуул сумын заан С.Оргилбаатар а.а Г.Ганжадыг тойруулж шахаж татаад, Сант сумын заан Б.Баатарболд а.х А.Отгонбаатарыг дагуулж гуд татаад, Булган аймгийн Сайхан сумын заан Г.Ганбаатар а.х Д.Батсүхийг сугадаж мушгиад дутуудангуут, буцааж мордоод, Ховд аймгийн Алтай сумын заан Г.Хишигбат а.х Б.Төмөрбаатарыг дагуулж мушгиж тонгороод, Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуул сумын заан Н.Ширчинхүү а.х Ш.Чинтулгыг татаж мордоод, а.н.н Н.Энхжаргал с.з П.Өсөхбаатарыг чирч хутгаад тус тус давлаа. Мөн арал ойролцоо а.н Ш.Нямсайхан, а.н Ц.Мөнхбаяр нарын барилдаан үзэгчдийн анхаарлыг их татаж байв.
Хоёрын даваанд у.н Ц.Одбаяр а.н Н.Мустафаг таллаж тахимдаад, у.н Р.Пүрэвдагва ц.н Б.Энхсайханыг хутгаад, а.а Б.Сүхбаатар а.н.н Н.Энхжаргалыг гарыг нь зөрүүлж ард нь гараад, а.а Ц.Чимэддорж а.х Ж.Мандахбаярыг хамж дайраад, а.а Т.Сүрэнжав а.з Д.Буянтыг хонгодож цацаад, а.а Б.Уугандаваа а.а Н.Энх-Амгаланг тахимдаж дайраад давцгаав.
Бөхийн барилдааны гурвын даваанд заан Б.Батмөнх а.х А.Мөнхтүшигийг дагаж мордоод, а.н.н Ч.Эрдэнэсайхан у.х А.Цацабширыг хутгаж хөмрөөд, а.а Б.Сүхбаатар у.ө.и.н Ж.Отгонбаярыг суйлж түрээд, у.н Л.Гантулга а.а П.Мөнхбатыг давхар хамаад, а.н.н Н.Баярбаатар а.х.а Ч.Батчулууныг дагуулж мушгиад, а.а Н.Жаргалбаяр а.х.а А.Алтанхуягийг барьц сонгож мордоод тус тус давлаа.
Дөрвийн даваанд а.н.н Ч.Эрдэнэсайхан у.з Д.Баасандоржийг дагуулж гуядахад үлдээд, у.з Б.Соронзонболд а.а Н.Жаргалбаярыг давхар тохоод, у.х Н.Батсуурь а.а Б.Эрдэнэхүүг барьц сонгож шахаж татаад, у.н Ц.Одбаяр у.н Р.Пүрэвдагвыг баруун хутгаад давж дунд шөвөгт шалгарлаа.
Тавын даваанд хоёр харцагын барилдаан сонирхолтой болж шуудагны барьцнаас бусгаж зайлаад Н.Батсуурь харцага давснаар ойрмогхон хоёр ч дараалж давлаа Бямбажав харцагыг.
Их шөвөгт заан Б.Батмөнх заан Б.Соронзонболдыг амласан ч Соронзонболд заан бусгачихав.
Үзүүрт начин Ч.Баянмөнх зааныг зүүн талдаа татаж мордоод давснаар нутгийнхаа уулзалт цэнгүүний барилдааны түрүү бөхөөр тодорлоо.
Оноолтыг хоёрын даваанаас үзнэ үү.
Хоёрын даваа
1. Д.Баасандорж у.з – О.Болд-Эрдэнэ с.з
2. Б.Батмөнх у.з – С.Оргилбаатар с.з
3. Б.Соронзонболд с.з – Б.Баатарболд с.з
4. А.Цацабшир у.х – Г.Ганбаатар с.з
5. А.Бямбажав у.х – Г.Хишигбат с.з
6. Н.Батсуурь у.х – Н.Ширчинхүү с.з
7. Ж.Отгонбаяр у.ө.и.н – Д.Төрболд а.н
8. Л.Гантулга у.н – Г.Болдгэрэл а.н
9. Ч.Баянмөнх у.н – Ц.Мөнхбаяр а.н
10. Ц.Одбаяр у.н – Н.Мустафа а.н
11. Р.Пүрэвдагва у.н – Б.Энхсайхан ц.н
12. Ч.Батчулуун а.х.а – А.Хосбаяр а.н
13. А.Алтанхуяг а.х.а – Н.Бямбацогт а.н
14. Ё.Эрдэнэжаргал а.а – Ч.Эрдэнэсайхан а.н.н
15. Б.Дэлгэрсайхан а.а – Ц.Адьяа а.н.н
16. А.Амараа а.а – Н.Баярбаатар а.н.н
17. Б.Сүхбаатар а.а – Н.Энхжаргал а.н.н
18. П.Мөнхбат а.а – Ц.Ганбат а.н.н
19. С.Ерөөлт а.а – А.Мөнхтүшиг а.х
20. Б.Бат-Эрдэнэ а.а – М.Хаш-Эрдэнэ а.х
21. Ш.Дарханбат а.а – Б.Төрмагнай а.х
22. Ц.Чимэддорж а.а – Ж.Мандахбаяр а.х
23. Б.Эрдэнэхүү а.а – Х.Батбаяр а.х
24. Ж.Галбадрах а.а – О.Бундхорол а.х
25. Б.Отгонбаатар а.а – Б.Батзориг а.з
26. Т.Сүрэнжав а.а – Д.Буянт а.з
27. Д.Амарсайхан а.а – Ж.Дагва-Очир а.з
28.  Г.Баасандорж а.а – Б.Эрдэнэбаяр а.з
29. Б.Хишигбаатар а.а – М.Бадарч а.а
30. Н.Энх-Амгалан а.а – Б.Уугандаваа а.а
31. А.Саруулсайхан а.а – Н.Жаргалбаяр а.а
32. Ж.Алтаншагай а.а – Б.Хаш-Эрдэнэ а.а
Гурвын даваа
1. Д.Баасандорж у.з – Б.Батзориг а.з
2. Б.Батмөнх у.з – А.Мөнхтүшиг а.х
3. Б.Соронзонболд у.з – Г.Баасандорж а.а
4. А.Цацабшир у.х – Ч.Эрдэнэсайхан а.н.н
5. А.Бямбажав у.х – Б.Уугандаваа а.а
6. Н.Батсуурь у.х – О.Бундхорол а.х
7. Ж.Отгонбаяр у.ө.и.н – Б.Сүхбаатар а.а
8. Л.Гантулга у.н – П.Мөнхбат а.а
9. Ч.Баянмөнх у.н – Т.Сүрэнжав а.а
10. Ц.Одбаяр у.н – Б.Хаш-Эрдэнэ а.а
11. Р.Пүрэвдагва у.н – Ш.Дарханбат а.а
12. Ч.Батчулуун а.х.а – Н.Баярбаатар а.н.н
13. А.Алтанхуяг а.х.а – Н.Жаргалбаяр а.а
14. Б.Дэлгэрсайхан а.а – Б.Хишигбаатар а.а
15. Б.Бат-Эрдэнэ а.а – Д.Амарсайхан а.а
16. Ц.Чимэддорж а.а – Б.Эрдэнэхүү а.а
Дөрвийн даваа
1. Д.Баасандорж у.з – Ч.Эрдэнэсайхан а.н.н
2. Б.Батмөнх у.з – Н.Баярбаатар а.н.н
3. Б.Соронзонболд у.з – Н.Жаргалбаяр а.а
4. А.Бямбажав у.х – Д.Амарсайхан а.а
5. Н.Батсуурь у.х – Б.Эрдэнэхүү а.а
6. Л.Гантулга у.н – Б.Сүхбаатар а.а
7. Ч.Баянмөнх у.н – Б.Дэлгэрсайхан а.а
8. Ц.Одбаяр у.н – Р.Пүрэвдагва у.н
Тавын даваа
1. Б.Батмөнх у.з – Л.Гантулга у.н
2. Б.Соронзонболд у.з – Ч.Эрдэнэсайхан а.н.н
3. А.Бямбажав у.х – Н.Батсуурь у.х
4. Ч.Баянмөнх у.н – Ц.Одбаяр у.н
Зургаагийн даваа
1. Б.Батмөнх у.з – Б.Соронзонболд у.з
2. Н.Батсуурь у.х – Ч.Баянмөнх у.н
Долоогийн даваа
1. Б.Соронзонболд у.з – Ч.Баянмөнх у.н
МУИС-ийн оюутан Т.Түмэндэмбэрэл