Аймгийн Алдарт уяач Б.Оргой: Одоо саарал азарга маань “босч” ирж байна


Улаанбадрах сумын уугуул, Сайншанд сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Болоожийн Оргойтой уулзаж ярилцлаа.
-Уяачдын олонх нь удам дамжсан байдаг. Таны хувьд?
-Ялгаагүй, удам дамжсан уяач. Миний аав Болоож 1970,80-аад онд морь уяж байсан. Аймаг, суманд айраг, түрүү нэлээн авсан хүн. Би аавыг дагаж 1985 оноос морины ажил хийж эхэлсэн. 1991 оноос өөрийн нэр дээр морь уяж эхэлсэн.
-Аль угшлын ямар насны адуу уяж байв даа?
-Голдуу өөрийн унаган адуутай. Манай адууны дээд тал нь Улаанбадрахын ам Нацагийн хурдан саарал азарганы угшилтай. Түүний удмын хэдэн зээрд мориор 1986-1990 он хүртэл орчин тойрондоо нэлээн уралдсан. Дандаа аавын нэр дээр уралдаж байсан.
-Яг таны нэр дээр уралдсан нь?
-1991 онд Хамрын хийдийн анхны нээлтийн наадам болж тэнд соёолон морио түрүүлгэсэн. Үүнээс хойш сумдаар уралдаж байгаад аймаг руу 1995 оноос орж ирж уралдаж байна. Аймагт 1995 онд анх соёолон морь айрагдуулаад, 1996 онд хавчиг морь айрагдуулаад, 1997 онд их морь аймгийн наадамд айрагдуулсан. Анхны аймгийн үнэлэмжтэйгээр орсон нь 1997 он. 1998 оны Данзанравжаагаар хонгор морио аман хүзүүдүүлсэн. Тэр бүсийн наадмын хэмжээнийх.
-Тэр хонгор морь хаанахын адуу юм бэ?
-Эцэг тал нь Дэлгэрэхийн “Дүнх хул” гээд тайж адууны удамтай. Түүний удмын хул азаргыг 1986 онд би хоёр мянган төгрөгөөр худалдаж авч байсан.
-1986 оны хоёр мянган төгрөг адуунд бол их өртөг биз дээ?
-Тэр үед бэлэн мөнгөөр биш малаар л худалдаж авч байгаа юм.
-Танайхан голдуу атаар наймаа хийдэг юм билээ?
-Тийм, ат, бог.
-Эцэг тал нь?
-Эцэг тал нь өөрийн удмын хээр азарга байсан. Түүний төл хонгор морь. Түүний ар дээр хул азарга гарч ирсэн, хонгор морины төрсөн дүү нь. Эцэг нь Дэндэв тайж адууны удамтай. Түдэвийн будан гэдэгт хамаарагдах хул азарга байсан. Тэр аймагт нэг түрүүлж, нэг аман хүзүүдэж, хоёр дөрөвт орсон. Даагандаа тавд орсон. Данзанравжаагийн их наадамд 2003 онд долоод орсон азарга.
-Өөр таны нэрийг гаргаж байсан ямар адуунууд байна вэ?
-Хонгор азарга байсан. Бас Дэлгэрэх адууны угшилтай. Банди адуундаа хамрагдах удамтай хонгор азарга байсан. Дааган цагаасаа хурдан байсан. Хавчиг насандаа аймагт аман хүзүүдээд, найман насандаа гуравт ороод тэр намраа эндчихсэн. Одоо яг уяж байгаа нь саарал азарга байгаа. Энэ жил хавчиг азарга. Саарал азарганы эцэг тал нь Их хэтийн адуу. Их хэтийн эрүү Жамъян гэж байсан. Тэдний хүрэн азарганы удамтай.
-2003 оны аймгийн Алдарт гэсэн. Нэлээн эртнийх юм байна шүү дээ?
-Ер нь 1990 хэдэн онд л гайгүй хурдалж байсан. 1991 оноос хойш 2007 он хүртэл миний морьд сайн хурдалсан. Тэр хооронд хонгор морь минь байлаа.
-Хонгор морь хэд түрүүлж, хэд айрагдсан бэ?
-Хоёр түрүүлж, долоо айрагдсан. Аймагт Данзанравжаагийн их наадамд аман хүзүүдсэн. Аймагт нийт гурав айрагдсан юм. Бусад нь сумдад түрүүлж, айрагдсан. Гэхдээ миний хонгор морийг 11 настай байхад нь хүмүүс намайг хорлох утгаар үгүй хийчихсэн юм. Аймагт авчраад хүнд алаад өгчихсөн байсан. 11 настай морь гэдэг чинь их морины ид уралддаг нас байхгүй юу. Эзэн нь олдсон л доо.
-Танай тийшээ адуу малны хулгай их үү?
-Бий, бий. Тэр ч яахав дээ, хүний явуулгаар ч юм уу, санаатай хийсэн л дээ. Нэг довны хүүхдүүд үгүй хийчихсэн байсан.
-Таны нэрээр нэрлэгддэг дархан адуунууд байгаад байгаа?
-Хул азарга, хонгор азарга хоёр бий. Хул азарга нэг түрүүлж, дөрөв аман хүзүүдэж, нийт 10 айрагдсан адуу. 13 насандаа хөлгүй болоод дахиж уралдаж чадаагүй. 13 насандаа аймагт дөрөвт орсон юм. 2000 оноос хойш аймагт найман жилийн наадам болоход дөрөв айрагдсан. Гурван жилд нь аймагт огт наадам болоогүй. Цаг агаарын байдал манай энд хэцүү, наадмын үед гантай байдаг.Бүсийн хэмжээний наадам 2005 онд түрүүлсэн, 2002 онд аман хүзүүдсэн. 2007 онд дөрөвт орсон. Хоёр дараалан дөрөвт орсон.
-Аймгийн төв дагуу уяж байгаа хүмүүс суурин маллагаанд шилжчихдэг. Жүчээ бариад, жилийн дөрвөн улиралд тэжээгээд, хаврын уралдаануудад түлхүү оролцоод, суурин маллагаатай учраас шинэ цагийн адуу гаргаж авах гээд анхаарч эхэлдэг л дээ?
-Миний хувьд яг тийм юм эхлээгүй байна. Морины оргил хурдалж байсан үе, нэг ёсны хоёр азарга маань хоёулаа байхгүй болсноос хойш, ид үедээ уяж байхдаа үгүй хийчихсэн болохоор үр төл нь маш ховор үлдсэн. Тэгээд нэг ёсны уяа хэдэн жил завсарласан. Гэхдээ энэ хооронд морь уяж байсан. Айрагдаж, түрүүлэх хэмжээний адуу бий болж чадахгүй байна. Одоо саарал азарга маань “босч” ирж байна. Нэг ёсны 2007 оноос хойш морь айрагдахгүй завсарлах үе гэдэг нь болчихоод байгаа юм. Ноднин саарал азарга соёолондоо хоёр аман хүзүүдсэн. Энэ жил уяж байгаад нь хөл нь жаахан болдоггүй. Тэгээд наадамд уралдаагүй.
-Уядаг адуу хэцүү л дээ, төл багатай байдаг?
-Яг ид хурдан үед нь олон гүү тавихгүй. Ид үр төлөө өгдөг цагаар нь наадам дамжуулаад давхарлаад уяад байдаг. Гарсан төл нь ганц нэг охин төл гарахаас эр төл их цөөн. Ганц нэгээр гарах нь гарна, тийм сайн төл гарч өгөхгүй. Цаагуураа малын тамир дутуу болохоор тэгдэг юм уу.
-Одоо л гайгүй сэргэж байна уу?
-Манай хүрэн азарга байдаг юм. Манай талийгаач ахын хурдан хүрэн азарга байсан. Одоо надад байна. Түүний удмын төл сайн гарч байгаа. Тэр хүрэн азарга Данзанравжаагийн их наадамд даагандаа дөрөвт ороод, долоон настай азарга дөрөвт орсон. Орон нутагтаа долоо, найм түрүүлж, арваад айрагдсан азарга. Саарал азарга ч түүний төл.
-Ярилцсанд баярлалаа.
А.Цэрэн





0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дээд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
-
2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
-
2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
-
2024 оны 7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
-
2024 оны 7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
-
2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
-
2024 оны 7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
-
2024 оны 7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
-
2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
-
2024 оны 7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна