"Гарал" нэгтэй арслангууд түрүү булаалдав

Өчигдөр буюу 2013 оны 11 дүгээр сарын 17-нд аймаг цэргийн цолтой болон залуу бөхчүүдийн ээлжит барилдаан боллоо.
Барилдаанд а.х.а Ч.Батчулуун, Ш.Шинэбаяр, Б.Одгэрэл, а.а А.Сүмбээ, А.Отгонбаатар нараар манлайлуулсан хүчит 256 бөх барилдав.
Бөхийн барилдааны нэгийн даваанд Говь-Алтайн с.х Я.Бумбаяр а.а Т.Буянжаргалын зүүн хөлд ороод, Архангайн з.б Б.Батсайхан а.а Ж.Мөнгөнийг дагуулж давхар ачаад, Өвөрхангайн с.з Х.Энхчулуун а.з Э.Нямааг мордоод дутуудахад угсруулж хутгаад, Ховдын с.з Б.Уртнасан а.а Б.Хишигбаатарыг суйлаад, Завханы с.з Б.Хүдэрчулуун а.з Б.Гончигтавхайг ард нь гарч гуд татаад, Булганы с.з Э.Сумьяабат а.х А.Отгонбаатарыг давхар хамаад, Бөхбилэгтийн с.з Л.Жамбал а.х Ш.Чинтулгыг мордоод, АВДС-ийн с.з Г.Батмөнх а.х Ж.Энхбаатарыг дагуулж тохоод, мөн Аваргын Ж.Бямбадоньд а.х Ц.Эрхэмбаярыг мушгиад, Төвийн Б.Энх-Очирхуяг а.н О.Батжаргалыг тахимдаж дайраад тус тус нэг давав. Мөн с.з Б.Анхжаргал, Х.Баярнэмэх, Га.Бат-Эрдэнэ нар а.а П.Батхуяг, Б.Уугандаваа, Ц.Чинзориг нараар нэг давав.
А.а П.Мөнхбат с.з М.Өзгерисийг мушгиж тонгороод, а.а Т.Сүрэнжав с.з Д.Эрдэнэцогтыг барьцгүй хавсраад, а.а М.Еркебулан с.з С.Доёддоржийг зайлж сэгсрээд, а.а Х.Оргилболд с.з С.Түвшинжаргалыг өмсөөд, а.а Ш.Пүрэвгарьд с.з Г.Пүрэвдоржийг хонгодож цацаад, а.з Л.Батсайхан с.з Х.Дарамзагдыг гар уургалж хөнтрөөд, а.н Ц.Ганбат с.з Ё.Улсболдыг дагуулж зайлаад, а.н Т.Ядамсүрэн урд өдрийн барилдаанд түрүүлсэн нутаг нэгт с.з Б.Цэрэндагвыг гар зөрүүлж тахимдаж дайраад, а.н Ц.Адьяа а.н Д.Бейбитыг давхар ачаад, а.н Х.Гантулга а.н Л.Отгонбаатарыг татаж хавираад, а.н А.Хосбаяр а.н Ш.Баяржаргалыг мордоход хутгаа болгож түрээд, а.н У.Береке а.н Ч.Эрдэнэсайханыг дагуулж ачаад, а.н Т.Мөнх-Эрдэнэ а.н Б.Отгонцоожид толгойгоо уургалуулсан ч хөлд нь орж дэрлээд тус тус нэг давлаа.
Хоёрын даваанд а.а А.Отгонбаатар с.з Б.Анхжаргалыг сугадаж мордоод, а.а Н.Адьяабат с.з Э.Дарханбатыг суйлаад тэр чигт нь өмсөө болгож шидээд, а.а Э.Ванданцэрэн а.н Ж.Цэрэндавааг мушгиж тонгороод, а.а О.Хангай с.з Б.Түмэндэмбэрэлийг дотуур хашиж нэлээн дээр гаргаад, а.з Н.Золбоо а.н Д.Ууганбаярыг тахимдаад, а.з Б.Болдбаатар а.н М.Жаргалсайханыг давхар ачаад, а.з Д.Гантогоо ц.н Б.Энхсайханыг дагуулж мушгиад, а.н Ш.Нямсайхан а.з Б.Номиндалайг давуулж хутгаад, а.н Г.Пүрэвдорж а.а Ш.Пүрэвгарьдыг хутгахад хутгааг нь мулталж эргээд хоёр давлаа. Мөн с.з Ж.Бямбадоньд а.а Б.Эрдэнэхүүг тахимдаж дайрад, с.з Б.Энх-Очирхуяг а.а А.Даваанямыг ард нь гарч хавираад давснаар гурвын даваанд барилдах эрхтэй болов.
Гурвын даваанд а.н А.Хосбаяр а.а С.Ерөөлтийг зайлж сэжээд, а.н Ш.Нямсайхан а.а Б.Хадбаатарыг давуулсан барьцнаас хөмрөөд, а.н Н.Баярбаатар а.а Л.Лха-Очирыг давуулж гуядаад, а.н Ц.Адьяа а.а Т.Сүрэнжавыг мордоод, а.а Э.Ванданцэрэн а.х Б.Бат-Өлзийг шуудагдаж мөргөж хөөгөөд, а.з С.Ган-Идэр а.а Б.Ганболдыг давуулж гуядахад зөрж эргээд, а.х Э.Баасандорж а.а Б.Бат-Амгаланг хөмрөөд, а.н Х.Гантулга а.а Бо.Батжаргалыг барьц сонгож хавираад давцгаалаа. А.а О.Хангай саяхан болсон нэгэн барилдаанд таараад өвдөг шороодсон а.а Д.Тангадыг амлаж давав. Мөн энэ даваанд Увс аймгийн залуу арслан Х.Оргилболд а.а М.Еркебуланыг тун ч уран өмсөж үзэгчдийг шуугиулав. Х.Оргилболдын хувьд өмсөх мэхийг үе үе тун даацтай хийдэг бөгөөд өмнө нь а.з Б.Бадамсүрэн, а.х Б.Төмөрбаатар, с.з С.Түвшинжаргал, Б.Дагвадорж нарыг өмсөө мэхээрээ давж байжээ.
Дөрвийн даваанд а.а О.Хангай а.х Э.Баасандоржийг мушгиахад сөрж зайлж татаад, а.а Х.Оргилболд а.а Д.Энхбатыг давуулахад сөрж хутгаад, а.х.а Б.Одгэрэл а.н Х.Гантулгыг мордоод дайрахад дагуулж хөмрөөд, а.а Давж.Батбаяр а.а Д.Амарсайханыг татаж хавираад тус тус дөрөв давлаа.
Тавын даваанд  хурц арслан Ч.Батчулуун а.а Х.Оргилболдыг барьц сонгож өргөөд, Ш.Шинэбаяр а.з С.Ган-Идэрийг нааж түрээд, Б.Одгэрэл а.а Б.Мижидсүрэнг хавираад давцгаав. Мөн а.х С.Золбаяр а.а А.Отгонбаатарыг түрж дайраад, а.а Давж.Батбаяр а.а Г.Батнямыг өргөж хавираад дунд шөвөгт шалгарлаа. Энэ даваанд а.а О.Хангай а.а Б.Батдоржийг амлаж хөмрөөд нэлээн ойролцоо газардсан бөгөөд Хангай бараг өрсөөд хүрчихэв үү гэмээр харагдсан ч Б.Батдорж арслан эргэлзэлгүй тахимаа өгөв.
Зургаагийн даваанд хурц арслан Ч.Батчулуун а.а Давж.Батбаярыг мушгиад, Б.Одгэрэл Б.Бат-Оршихыг тохоход ард нь дараад, а.а О.Хангай а.а Л.Шинэбаатарыг хонгодож дайраад тус тус давлаа.
Их шөвгийн барилдаанд а.х.а Ч.Батчулуун а.а О.Хангайг амлаж сугадаж өргөөд араар нь мордмон ч өөр дээрээ татаж унав. Хурцуудын барилдаанд Ш.Шинэбаяр хутгаж хөөгөөд давлаа.
Үзүүр түрүүнд О.Хангай Ш.Шинэбаярыг гут татаж толгой уургалаад өндийхөд нь хонгодож цацаад давснаар онцгой бяртай байгаагаа харуулж түрүүллээ. Сонирхуулахад а.а О.Хангай Говь-Алтай аймгийн Жаргалан сумын уугуул бөгөөд ийнхүү Жаргалан нутгийн хоёр залуу түрүү үзүүрт шалгарлаа.
Дүйзийг гурвын даваанаас үзнэ үү.
             Гурвын даваа
1. Ч.Батчулуун а.х.а - Г.Баасандорж а.а
2. Ш.Шинэбаяр а.х.а - Б.Баттүвшин с.з
3. Б.Одгэрэл а.х.а - Б.Мөнх-Эрдэнэ а.з
4. А.Отгонбаатар а.а -Б.Энх-Очирхуяг с.з
5. Д.Болдбаатар а.а - Д.Батсүх а.х
6. Л.Шинэбаатар а.а - Г.Пүрэвдорж а.н
7. Г.Батням а.а - Д.Гантогоо а.з
8. Б.Хадбаатар а.а - Ш.Нямсайхан а.а
9. Бо.Батжаргал а.а - Х.Гантулга а.н
10. Л.Лха-Очир а.а - Н.Баярбаатар а.н  
11. Ч.Баасанбат а.а - Б.Мижидсүрэн а.а
12. П.Мөнхбат а.а - Н.Баттүвшин а.з
13. С.Ерөөлт а.а - А.Хосбаяр а.н
14. О.Хангай а.а - Д.Тангад а.а
15. Б.Бат-Эрдэнэ а.а - Д.Нарангарав а.н
16. Б.Батдорж а.а - Ж.Бямбадоньд с.з
17. Н.Адъяабат а.а - П.Даваадорж а.н
18. Б.Серик а.а - Б.Болдбаатар а.з
19.  Д.Энхбат а.а - Б.Гантөмөр а.з
20. Н.Батсайхан а.а - Т.Сайханжаргал а.н
21. Б.Бат-Орших а.а - Д.Буянт а.з
22. Давж.Батбаяр а.а - Т.Аззаяа а.н
23. Б.Ганхуяг а.а - Н.Золбоо а.з
24. Т.Сүрэнжав а.а - Ц.Адъяа а.н
25. Э.Ванданцэрэн а.а - Б.Бат-Өлзий а.х
26. Д.Амарсайхан а.а - Д.Бадамгарав а.з
27. М.Еркебулан а.а - Х.Оргилболд а.а
28. Б.Бат-Амгалан а.а - Э.Баасандорж а.х
29. Ж.Алтаншагай а.а - Х.Алтансүх а.з
30. Г.Ганцоож а.а -  М.Мэндсайхан а.х
31. Б.Ганболд а.а - С.Ган-Идэр а.з
32. Н.Эрдэнэчулуун а.а - С.Золбаяр а.х
Дөрвийн даваа
1. Ч.Батчулуун а.х.а - Ш.Нямсайхан а.н
2. Ш.Шинэбаяр а.х.а - А.Хосбаяр а.н
3. Б.Одгэрэл а.х.а - Х.Гантулга а.н
4. А.Отгонбаатар а.а -Ц.Адъяа а.н
5. Л.Шинэбаатар а.а - Н.Баярбаатар а.н
6. Г.Батням а.а - Д.Батсүх а.х
7. П.Мөнхбат а.а - С.Золбаяр а.х
8. О.Хангай а.а - Э.Баасандорж а.х
9. Б.Бат-Эрдэнэ а.а - С.Ган-Идэр а.з
10. Б.Батдорж а.а - Х.Алтансүх а.з
11. Н.Адъяабат а.а - Б.Болдбаатар а.з
12. Д.Энхбат а.а - Х.Оргилболд а.а
13. Н.Батсайхан а.а - Б.Мижидсүрэн а.а
14. Б.Бат-Орших а.а - Г.Ганцоож а.а
15. Давж.Батбаяр а.а - Д.Амарсайхан а.а
16. Б.Ганхуяг а.а - Э.Ванданцэрэн а.а
Тавын даваа
1. Ч.Батчулуун а.х.а - Х.Оргилболд а.а
2. Ш.Шинэбаяр а.х.а - С.Ган-Идэр а.з
3. Б.Одгэрэл а.х.а - Б.Мижидсүрэн а.а
4. А.Отгонбаатар а.а - С.Золбаяр а.х
5. Л.Шинэбаатар а.а - Б.Болдбаатар а.з
6. Г.Батням а.а - Давж.Батбаяр а.а
7. О.Хангай а.а - Б.Батдорж а.а
8. Б.Бат-Орших а.а - Б.Ганхуяг а.а
Зургаагийн даваа
1. Ч.Батчулуун а.х.а - Давж.Батбаяр а.а
2. Ш.Шинэбаяр а.х.а - С.Золбаяр а.х
3. Б.Одгэрэл а.х.а - Б.Бат-Орших а.а
4. Л.Шинэбаатар а.а - О.Хангай а.а
Долоогийн даваа
1. Ч.Батчулуун а.х.а - О.Хангай а.а
2. Ш.Шинэбаяр а.х.а - Б.Одгэрэл а.х.а
Наймын даваа
1. Ш.Шинэбаяр а.х.а - О.Хангай а.а

МУИС-ийн оюутан Т.Түмэндэмбэрэл