Монгол адууны зарим онцлог
Монгол адуу нь нүүдлийн мал аж ахуйн нөхцөлд уналга эдэлгээнд ашиглахад тохирсон, эх газрын эрс тэс уур амьсгалд сайн зохицсон, ихээхэн тэсвэр хатуужилтай, харьцангуй жижгэвтэр биетэй болохыг судлаачид тогтоожээ. Сүргийн дунджаар нас гүйцсэн азарганы мундааны өндөр 131,0, цээжний бүслүүр 165,0, биеийн ташуу урт 1360, шилбэний бүслүүр 18.8 см, амьдын жин нь 360 кг байдаг. Гүүний мундааны өндөр 126.5, цээжний бүслүүр 158.0, биеийн ташуу урт 132,0 шилбэний бүслүүр 17.5 см, амьдын жин 300 кг байна. Бие нь ерөнхийдөө уртавтар, ташуу урт нь мундааны өндрөөс ихэвчлэн 3-5 см-ээр илүү бөгөөд улсын хамгийн том адуу баруун хойт болон зүүн аймгуудад байдаг. Зүс нь гол төлөв бараан /хээр, хар, хүрэн, зээрд, хул/ байдаг. Эдгээр зүсний адуу нийт адуун сүргийн 60 гаруй хувийг эзэлдэг.
Монгол адууны араг яс нь бат бөх, нурууны болон чацны яс илүү хөгжилтэй, булчин шөрмөс, амьсгалын замын эрхтэн сайн хөгжсөн, уушиг нь тайван үедээ 40-50 литр агаарын багтаамжтай, минутанд 8-16 удаа амьсгалдаг, судасны цохилт 24-44, биеийн халуун 37.5-38.5 хэм байдаг. Монгол адууны унага эхийнхээ амьдын жингийн 10-11%-тай тэнцүү жинтэй, дунджаар 80 см өндөр, цээжний бүслүүр 70 см, шилбэний бүслүүр 10 см орчим хэмжээтэй төрж, бэлгийн боловсролт 18-20 сартайд, биеийн бойжилт нь 36-40 сартайд гүйцэж, 25-30 насалж, аж ахуйд 18-20 жил ашиглагддаг. Монгол адуу өвөл хаврын улиралд амьдын жингийнхээ 15-18 хувийг алдаж онд ордог боловч алдсан жингээ зун-намрын улиралд бэлчээрээс бүрэн нөхөж чаддаг онцлогтой.
Монгол адууны хүзүү богино, цээж өргөн, нуруу шулуун, урт, хондлой бөөрөнхий, чац намхан, сахлаг өтгөн дэл, сүүлтэй. Нуруу ачаа 120-130 кг-ийг даадаг. Алсын аян замыг туулах тэсвэр хатуужил сайтай, уналгын морь хоногт 70-80 км зам туулдаг.
Нас гүйцсэн гүү, морь дунджаар 360-380 кг жинтэй боловч сайн таргалсан үедээ 400 гаруй кг татдаг. Адууны нядалгааны гарц 52-56%, махны илчит чанар 2886-3000 ккал, өөх нь ханаагүй тосны хүчил ихтэйгээс гадна махны найрлаганд хүний бие махбодид онц чухал хэрэгтэй глютамины болон бусад амин хүчлүүд их /16,2%/ учир шим тэжээл, шингэц сайтай байдаг. Адууны өөх нь ханаагүй тосны хүчлээр баялаг тул цусны даралт ихсэх, судасны хана хатуурах зэрэг өвчний эсрэг үйлчилгээтэй. Монгол адууны гулуузны 15,2-18,1 хувийг яс эзэлдэг. Монгол адууны махны амт чанар, илчлэг нь махны чиглэлийн адууныхаас илүү байдаг нь байгалийн бэлчээрийн олон зүйлийн амтлаг ургамлаас шилэн иддэгтэй холбоотой.
Монгол гүүнээс нэг удаагийн саалтаар дунджаар 500 мл /334-740/, зуны улиралд өдөрт нэг хагасаас 2 цагийн завсарлагатайгаар 6-8 удаа саахад 3200-3700 мл сүү саах боломжтой. Бэлчээрийн маллагааны нөхцөлд зуны улиралд саалийн гүүний хоногт үүсэх сүүний хэмжээ дунджаар 7,5 л байна. Гүүний сүүний тослог 2,01, уураг 1,67, чихэрлэг 6,68, хуурай бодис 11,06, тослоггүй хуурай бодис 9,05 хувь байдаг.
Монгол унаганы эхээс төрөх үеийн амьдын жин нэг сартайд 1,8, хоёр сартайд 2,4, дөрвөн сартайд 3,6, зургаан сартайд 4,5 дахин нэмэгдэж, нас гүйцсэн адууны жингийн 42,0-46,2%-д хүрдэг. Төрснөөс хойшхи эхний зургаан сард унаганы өсөлт эрчимтэй явагдаж, 7-9 сартайд бага зэрэг саарч, 10-12 сартайд харьцангуй зогсонги байдалд орж цаашид улирлын өөрчлөлттэй уялдан хэлбэлзэлтэй байна. Дааганы /30 сартай/ биеийн хэмжээний дундаж үзүүлэлтүүд нас гүйцсэн адууны биеийн хэмжээний 70-80 хувьд хүрдэг.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна