Э. Шагдарсүрэнгийн “Гарьд" хонгор
![](http://todmagnai.mn/images/users/cube/dfdeb1daac7c4e0aff519ea2bb2b8368.jpg)
![](http://todmagnai.mn/images/news/main/30392013930101750.gif)
Галшар сумын зартай хурдан азарганы тоонд “Гарьд" хонгор орох нь гарцаагүй. 1960-д оны дундуур нэрд гарсан энэ азарга Галшар суманд дааганаасаа эхэлж долоо түрүүлсэн байна. Хардэл жанжин бэйсийн хошууны их уяач Лхаязав захирагчийн өргөмөл ганц хүү Шагдарсүрэн нь хэлмэгдлийн зовлонг багаасаа туулж ээжээрээ овоглон Эмгэний Шагдарсүрэн гэх болжээ.
Эмгэний Шагдарсүрэнгийн Гарьд хонгор нь нуман бөгтрөгтэй, зээрэн шилбэтэй, хавиргаараа өргөн, шувуу шиг урт хоншоортой жинхэнэ гоё азарга байсан хэмээдэг. Их нарийн уяа ордоггүй, гэдэс хоолыг нь хасдаггүй уралддаг адуу байсан гэж тэр үеийнхэн ярьцгаадаг байв. Э.Шагдарсүрэн нь Галшар сумын түүхий эдийн эрхлэгч ажилтай, олон хүүхэдтэй, адуу таньдагч, уядагч хүн байжээ. Э.Шагдарсүрэн уяач наадмын өглөө морио мордох үед голдуу хөлчүүхэн байдагч хүүхдүүд нь мордуулаад түрүүлдэг байж. Тэдний хүүхдүүд “ Араажав дуугарвал Брежнев аав ярьвал хонгор азарга” гэдэг гэж тэр үеийн Галшарынхан ярьцгаадаг. Гарьд хонгорыг охин Ш.Хэрлэн, Ш.Цэцгээ, Ш.Наранмандах нар ээлжлэн унаж олон түрүүлцгээсэн. Гарьд хонгор нь Дагмид угшилтай Галшарын Чойн хонгорын үр азарга ажээ. Чойн хонгор хоол хасдаггүй цүндгэр гэдэстэй, төл сайтай азарга байсныг дууриасан хэрэг. Ер нь эдний адууны удам одоо ч хурдалсаар байна.
1962 оны үед Цэнхэрмандал сумын харьяат, МУ-ын Алдарт уяач Ч.Дугарсүрэн гуай Галшар орж Э.Шагдарсүрэн уяачаас сарт саарал даага авч нутагтаа авчирчээ. Сарт саарал хурдан азарга болж олон түрүүлсэн төдийгүй үр удам нь Цэнхэрмэндал сум орчмоор их тархсан аж. Түүний тав дахь үе нь 1996, 1997 онд даага шүдлэн, хязааландаа улс, бүсийн наадамд гурав түрүүлж нэг аман хүзүүдсэн Ч.Дугарсүрэн гуайн саарал юм. Уяач Шагдарсүрэнг МАХН-аас арга хэмжээ авч морь ч уядаг архи ч уудаг хүн гэж Жаргалтхаан суманд нутаг заан цөлсөн байна.
Цөлөгдсөн уяач шинэ газар түүхий эдийн эрхлэгчээр очоод удалгүй малын тоонд явах болж. Бусад тоочдын адил морь унан Номгон багт хуваарилагдсан айлдаа очихоор ууланд явж байтал саарал азаргатай адуутай тааралдаж нилээд эргүүлдэж байгаад орой нь айлд очиж хоножээ. Дараа нь тэр адууны зүс тоог хэлж сураглахдаа -“Энд ийм арслан шинжтэй хурдан азарга байдаг юм" гээд эзнийг нь олох гэж гайхан асууж байсан хэмээдэг. Тэр нь өнөөх Өвгөн ноёны Тонж ногоон , Оонон харын угшлын Чанцалын “бага саарал” гэдэг алдарт хурдан азарга байжээ.
Э.Шагдарсүрэн гуай Жаргалтхаан суманд ингэж шилжин ирэхдээ алдарт “Гарьд" хонгор азаргатай адуугаа авчирч уяач Цэдэн-Иштэй танилцан хариулгуулжээ. Адуугаа хариулгасны хөлсөнд Гарьдын охин даага өгсөн бөгөөд тэр нь гүү болоод Цэдэн-Ишийн хүрэн азарганы төл хүрэн азаргыг “баавгай “ Цэрэндорж, халзан азаргыг сумын нягтлан Сандагдорж гуай нар авсан байдаг.
Э.Шагдарсүрэн гуайтай нөхөрлөж түүнийг хүндэлж явдаг уяач Сандагдорж гуай "Жаргалтхаан суманд Эмгэний Шагдарсүрэн гуайн адуу ёстой сүлсэн дээ. Зөвхөн миний халзан азарганы үр болгон түрүүлж айрагдсан. Өөр их бий. Алдарт саарлын эзэн Чанцал гуай хонгор унагатай зээрд гүүг нь авья гэсээр сүүлдээ зөвхөн хонгор унагыг нь 1000 төгрөгөөр авсан. Тэр хонгор унага Гантогоогийн ухаа гэдэг хурдан азарга болсон. Гарьд хонгорын төлөөс авсан хүн болгон эр унагыг нь азарга, охин унагыг нь гүү болгож, тэдний үр төлүүд манай сумаар дүүрэн л байгаа. Бүр зэргэлдээх Цэнхэрмандал сумын Паламын Лувсангомбод хурдан хүрэн халзан соёолон азарган үрээгээ өгсөн. Тэр тэнд очоод олон сайн адуу тарьсан даа" хэмээн ярьсан юм.
Социализмын тэр жилүүдэд албан хаагч адуу малтай байна гэдэг хориотой зүйл. Моринд дуртай, адуутай албан хаагчийг МАХН, захиргаанаас албан ёсоор хянаж дарамтлана. Нэгэнт ийм болохоор Гарьд хонгорын адууг зарахыг нь зарж бэлэглэхийг нь бэлэглэсээр Жаргалтхаан суманд шингэжээ. Харин “Гарьд хонгор” азарга Төв аймгийн Сэргэлэн сумын уяач Одод очиж шингэсэн байна. Одын хонгоруудын тухай Сэргэлэн сумынхан андахгүй юм билээ. Галшарын их хурдны өчүүхэнээс Жаргалтхаан сумынханд шингэсэн нь уяач Э.Шагдарсүрэн гуайн “Гарьд хонгор” азарга үүрд холбоотой билээ.
Н.Санжаадорж
![Э. Шагдарсүрэнгийн “Гарьд](http://todmagnai.mn/images/news/attachments/thumb/30392013930101755.gif)
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
2 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
4 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
20 цагийн өмнө Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
20 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
21 цагийн өмнө Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
23 цагийн өмнө Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
Өчигдөр, 13:47 минут Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
Өчигдөр, 12:49 минут "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
Өчигдөр, 09:41 минут Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
Өчигдөр, 09:19 минут Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
Өчигдөр, 09:15 минут "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
-
7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
-
7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
-
7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
-
7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан ш…
-
7-р сарын 10 -нд Ц.Дагвасүрэнгийн хул шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 254 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Батсуурийн Чинзоригийн хээр хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 156 хурдан хязаалан гарааны зурхайгаас эргэлээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
-
2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
-
21 цагийн өмнө Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
Өчигдөр, 09:41 минут Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
Өчигдөр, 12:49 минут "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
Өчигдөр, 09:15 минут "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
2 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
20 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
4 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
23 цагийн өмнө Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
Өчигдөр, 09:19 минут Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
Өчигдөр, 13:47 минут Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
20 цагийн өмнө Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна