“ Халхын То ван” -гийн мялаалга наадам болно

   Могой жилийн босгон дээр Монголын Морин спорт, Уяачдын холбооны 2012 оны “ Сумын Шилдэг салбар холбоо “ хэмээх эрхэм цолны  эзэд болцгоосон Дорнод аймгийн Халхгол сумын “ Халхын То ван “ МСУХолбооны уяачид цолныхоо мялаалга наадмыг 2013 оны 09 сарын 14, 15-ны өдрүүдэд Буйр далай ээжийнхээ хөвөөн дээр хийхээр товложээ. Энэ үеэр хурдан даага, шүдлэн насны морьдын уралдаан, “Адуучин” нэвтрүүлэг хийхээр төлөвлөсөн байна.
          Сэцэн хан аймгийн Хэрэй ван /чуулган дарга/ , Халхын Илдэн вангийн хошууны ноён, эдийн засаг, шашин, соёл боловсролын шинэтгэгч, аж төрөхүйн үйлийн сургаалийг зохиогч Бат-очирын Тогтох-төр буюу ард олноо Хэцүү То ван хэмээн алдаршсан их хүмүүний  нутгийнхан Монгол эх орныхоо алс зүүн хязгаарын дархан хилийн мөнхийн харуул болон суугаа бахдам түүхтэй түмэн билээ.  Аймгийнхаа төвөөс 300 гаран км алслагдсан байгалийн үзэсгэлэнт Нөмрөгийн дархан цаазат газар, түүх соёлын хосгүй өв Их бурхант, Халх голын дайны ул мөрийг тээн үлдсэн Баянцагааны нуруу, Хамар даваа, Хайлааст манхан,Тамсагийн тал, нүд алдам Мэнэнгийн тал, гүн цэнгэг уст Буйр далай ээж, Дэгээ, Нөмрөг, Халхын гол, Сангийн далай,Вангийн Цагаан уул зэрэг домог түүхийн өлгий нутаг билээ.
         “ Халхын То ван “ МСУХ нь анх тэртээ 2005 онд тухайн үеийн сумын Засаг дарга Л.Мягмарсүрэн, сумын ЗДТГ-н дарга А.Хүрэлбаатар, ХЦ-н дугаар ангийн захирагч хурандаа Ш.Лхачинжав, багийн засаг дарга Ү.Энхтөгс, уяач М.Баатар, Б.Энхдолгион нарын тэргүүтэй 22 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулагдаж байсан бөгөөд цолоо мялааж 2013 он гарсаар Сүхбаатар аймгийн “ Жавхлант шарга” МСУХ-ны дээд гурван насны уралдааны их насанд аймгийн Алдарт уяач Б.Цэндбаатар, Т.Батзориг нарын уясан Халхгол сумын харьяат Б.Энхдолгионы хүрэн, З.Амгаланбаатарын цоохор морьд айрагдаж, аймгийнхаа баяр наадамд аймгийн Алдарт уяач Ж.Занданбалын хүү З.Хилийнхүүгийн загалт хул шүдлэн хол тасархай түрүүлсэн бол Л.Алтангэрэлийн хонгор морь их насанд аман хүзүүдсэн билээ. Энэ хонгор морь 2 жил дараалан сумынхаа наадамд түрүүлж, давхар уяагаар Хэнтий аймгийн 90 жил, Зүүн бүсийн даншиг наадамд дахин аман хүзүүджээ.
          Дашрамд сонирхуулахад Хэцүү То ван нь Сэцэн хан аймгийн чуулганд очихдоо Артсэд ханд тахийн удамтай гүүнээс гарсан бор үрээ бэлэгэнд өгсөн нь Галшар адууны удмыг бий болгох үндсийг тавьсан  хэмээн түүхэнд тэмдэглэсэн байдаг бөгөөд 2006 онд Их Монгол улс байгуулагдсаны түүхт  800 жил, Ардын хувьсгалын 85 жилийн ойн улсын баяр наадмын хязаалангийн уралдаанд айргийн тавд хурдалсан МУ-н Манлай уяач Б.Билэгдэмбэрэлийн хул, 2012 онд Улсын баяр наадмын Азарганы уралдаанд айргийн тавд хурдалсан Сэлэнгэ аймгийн уугуул, аймгийн Алдарт уяач Б.Батсүхийн Бондгор хээр азарганууд тус Халхгол сумын харьяат аймгийн Алдарт уяач Т.Цогтбаатарын унаган адуунууд бөгөөд төрсөн ах дүү азарганууд юм.
Хатагин-Улаангууд Б.Батсайхан