Жанжны нутгийн харваачид

Эх орны зүүн хязгаар Сүхбаатар аймаг бол үндэсний сурын харваа хөгжин дэлгэрэх түүхэн уламжлалтай газрын нэг. Энэ аймгийн харваачдын алдар цуу ардын хувьсгалын анхны баяр наадмын харваанаас эх орон даяар түгэн цуурайтсан түүхтэй. Сүхбаатар сумын уугуул цагаан дээлт Дамдины хүү ардын хувьсгалын анхны долоон удирдагчийн нэг, цогт эх оронч Сүхбаатар жанжин 1921 оны улсын баяр наадмын харваанд 20 сумнаас 15 онож түрүүлсэн төдийгүй 1922 оны наадамд ч түрүүлэн "Өсөх идэр мэргэн" цол хүртжээ. Д.Сүхбаатар жанжин анхны баяр наадмын харваанд түрүүлснээс хойш 32 жилийн дараа 1953 оны улсын баяр наадмын харваанд хүү Галсан нь 20 сумнаас 15 онож түрүүлэн улсын мэргэн цол хүртэж, аавынхаа амжилтыг давтан, удамт харваач болохоо харуулсан байдаг. Энэ амжилтаараа баяр наадмын харваанд түрүүлсэн анхны аав хүү хоёр болон мөнхрөн алдарших хувь тавилантай байжээ.
Энэ цаг үед Сүхбаатар аймагт сурын харваа эрчимтэй хөгжихөд Алтан-Овооны тахилгын үеэр болдог эрийн гурван наадам гол нөлөө үзүүлсэн гэдэгтэй харваачид санаа нэг байгаа нь эргэлзээгүй. Алтан-Овооны тахилгын наадамд олон газрын харваачид өргөнөөр оролцож, цэц мэргээ уралдуулан уухайн түрлэгээр тэнгэр хангайг уяраан, Сүхбаатарчуудын хийморь лундааг олонтаа сэргээсэн нь лавтай. Үүний тодорхой баримт гэвэл нэг бус удаа багийн болон цуваа харвааны улсын аварга шалгаруулах тэмцээнийг орон нутагтаа зохион байгуулж, одоо бүх сум эрийн гурван наадамтай болсон явдал юм. Мөн аймгийнх нь баяр наадмын харваанд Дорнод нутгийн харваачид байнга оролцох болсон нь сурын харваа хөгжихөд багагүй дэм тус болсны зэрэгцээ Дорнод аймгийн Баян-Уул сумын уугуул спортын мастер Пүрэвийн Гарамболд тэнд ажиллаж амьдарч ахуй цагтаа Сүхбаатар аймгийн харваачдаас анхны спортын мастер цолтон төрүүлсэн явдал ч зохих нөлөө үзүүлсэн байх.
Сүхбаатар аймгийн харваачид улсын баяр наадмын гурван түрүү авч, Балдангийн Хүрэлбаатар / Онгон/, Мижиддоржийн Галбадрах / Наран/, Жигжидийн Баттөгс / Сүхбаатар/, Ваанчигийн Сумъяасүх /Асгат/ нар спортын мастер цол хүртсэн төдийгүй Дулмаагийн Пүрэв / Эрдэнэцагаан/ тус аймгаас төрсөн цорын ганц спортын мастер цолтой эмэгтэй харваачаар тодроод байна.
Энэ онд Сүхбаатарын Галсан улсын баяр наадамд түрүүлж, мэргэн цол хүртсний 60 жилийн ой тохиож байгаа. Өсөх идэр мэргэн Дамдины Сүхбаатар жанжны нутгийн харваачид улсын баяр наадмын харваанд уухайн түрлэг нэмэн, спортын цол зэрэг хүртэцгээн, наадамчин олноо баясгасаар байна.
Энэ ялдамд тус аймагт сурын харваа хөгжихөд бодитой дэмжлэг туслалцаа үзүүлж байсан “Хаан” банк, “Цайрт минерал”-ийн хамт олонд харваачид талархаж явдгаа дуулгахад таатай байна.
Энэ нутгийн залуу харваачдаас улсын мэргэн цолтон төрөн гарах болтугай гэж ерөөл тавъя.

Улсын мэргэн, спортын мастер П.Гарамдорж