Аймгийн Алдарт уяач Д.Түдэв: Морь уяад дөчөөд жилийн дараа цолтой уяач боллоо

-Шинэхэн аймгийн Алдартад баяр хүргэе. Хусуур сойз бүслэн, уяа сойлго тааруулаад хичнээн жил болж байна вэ?
-1973 онд Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаанд цэргийн алба хааж ирээд л морь уях ажилд хорхойсох болсон. Тэр цагаас дөчөөд жилийн дараа аймгийн Алдарт уяач гэсэн энэ эрхэм цолыг хүртлээ. Миний энэ олон жилийн хөдөлмөр, амжилтыг Дэлгэрхангай сумын болон Дундговь аймгийн “Нарны хүлэг” уяачдын холбоо ийнхүү үнэлсэнд баяртай байна. Олон жил хурдан тууртын хийморьт сүслэж явсаны минь буян юм даа.
Өнгөрсөн хугацаанд юу эсийг үзэхэв. Газрын хол ойроос түүртэлгүй өвөл зун, халуун хүйтэнээс ажралгүй л зүтгэсэн. Эхэндээ ч 10, 20-ын дотор модтой модгүй л давхиулна шүү дээ. Манай Дэлгэрхангай сум аймгаасаа хол зайтай болохоор уяачид аймгийн наадам тэр бүр зорьж чаддаггүй байлаа. Ах нь аймгийн наадамд дөрөв, таван удаа л очиж нэг морио зургаалуулж, хоёр ч морь арвын дотор давхиулсан. Харин өнгөрсөн намар болсон “Ардчилал-2012” уралдаанд хар морь маань аман хүзүүнд хурдлаж, үнэхээр их баярлуулсан.
-Сумандаа хэр амжилттай наадаж байв?
-Сумандаа бол нэлээд олон айраг, түрүүтэй. Манай нутгийн Содномпилын хурдан азарганы төл хар морь, хул азарга надад бий. Хул азарга сумандаа гурав түрүүлж, тав аман хүзүүдэн, тав айрагдсан. Хар морь дөрөв түрүүлж, гурав аман хүзүүдэн, долоо айрагдсан. Одоо хул азарганы төлүүдээс ганц нэг нь их хурдан байна.
-Өөр таны нэрийг гаргаж байгаа ямар ямар хурдан адуу байна вэ?
-Байхгүй шахуу. Манай нутагт 10 жилийн давтамжтай хоёр ч удаа зуд болсон. 1999 оны зуднаар би хамаг адуугаа бараад, дөрөв, тавхан бага адуутай л үлдсэнээс ганц шүдлэн үрээгээрээ азарга тавьсан юм. Ё.Буддоржийн хурдан хээр азарганы төл энэ шүдлэн үрээ  хэд, хэдэн айраг түрүү авчирсан даа. Гэтэл харамсалтай нь 2009 оны зуднаар дахиад бүх адуугаа алдчихаад, ганц ч гүүгүй, гуравхан азаргатай хоцорсон. Эр юм чинь учир нь олдоно доо ухааны юм бодож байтал хавар нь гүүгүй азарганууд зодолдоод амаргүй юм билээ. Тэгээд хэдэн гүү авчирч, одоо тоолохтойгоо болоод байгаа. Үлдсэн гурван азаргаа хооронд нь уралдуулж байгаад арай дөмгийг нь уяад хэсэг наадлаа. Бас нэгийг нь засаад морь болгосон. Энэ нь дээр ярьсан миний хурдан хар морь маань юм.
- Алдарт улс бүсийн томоохон наадмуудад оролцож байв уу?
- Улсын наадамд явж байгаагүй ээ. Харин хоёр гурван бүсийн наадамд оролцож байлаа. 1995 оны Есөнзүйлийн даншигт хурдан хонгор халзан морь, хүрэн азарга хоёртойгоо очсон. Хонгор халзан хүүхдээ унагачихаад 400 хавьд орж ирсэн. Харин хүрэн азарга 13-аар хурдалсан. Би чинь морьдоо том наадамд айрагдуулж чаддаггүй ч бага наадамд айраг мултарчихдаггүй уяач даа. Одоо хүү бас морь уяж байгаа. Энэ жил  сумын Алдарт уяачаар тодорхойлогдсон, бараг авчих байхаа.
-Аав хүү уяачдыг морины босоо цагаан хийморь өнөд ивээж байг. Баярлалаа. 

А.Энхжил