Эгэлгүй бярт Д.Хадбаатар аварга

Хадбаатарын гол мэх нь дүүгүүрдэж байгаад алдаа гаргаж, өөрөө ойчино. Мөн нохой мордох, ачих, дэгээ ороох мэхтэй байжээ. Түүний багш, нутгийн багш, нутгийн ах Мөнхбат аварга Хадбаатарын талаар ийн дурссан байдаг юм. Дэгээ ороох биед нь тохирохгүй мэх. Тиймээс би Хадбаатарт “чиний гуя чинь том бүдүүн учраас хүний салтаа руу барагтай орохгүй. Тиймээс чи дэгээ ороож болохгүй ээ. Харин нохой мордож сур, эсвэл хөл дээр нь гишгээд ар тийш нь түрж сур” гэсэн. Ачиж сургах гээд хамт барилдахаар надаас том биетэй учраас нэг хөлийг алгасаад нөгөө хөл дээр өсгий нь ирж цохино. Ингээд хүн гэмтээчих гээд байхаар нь шонгийн модон дээр нохой мордох, ачих мэхийг нь давтуулсан юм. Мэхээ зөв хийх юм бол утасны модны дээд хэсэг нь хөдөлнө, буруу байвал мод хөдлөхгүй. Үдээс хойших бэлтгэл дээр модон дээр 150 удаа мэхийг нь давтуулсан. Тэгсэн чинь маргааш өглөө нь явж чадахгүй алцаганаад болдоггүй. Хүйсний доод талын ясаараа утасны мод цохисоор байгаад тэр нь хавдчихсан байсан. Тэгээд Туулын хүйтэн усаар цохиулж гайгүй болгосон юм. Тэрнээс хойш мэхээ давтахдаа нөгөөхөө өвтгөхгүй гэхдээ хөндий хийж сурсан. Нохой мордох нь Хадбаатарын хамгийн алдаагүй мэх. Ар тийш нь хөл дээр нь гишгээд түлхчихнэ. Доогуур нь оруулж дарах мэх байна. Энэ хоёр мэхээрээ 10 жилийн дараа түрүүлж аварга болсон. Удаан хийгээд байхаар мэх нь алдаагүй болж байгаа байхгүй юу даа. Хоёр ч удаа үзүүр булаалдсан. Хадбаатар олон наадамд барилдсан бол хоёроос ч илүү түрүүлэх магадлалтай байсан. Хадааг хүмүүс их л мундаг аварга хүн гэж боддог. 13,14 насны хүүхдүүд ямар зан байдалтай байдаг яг л тийм. Түүнд ямар ч бодож тунгаах юм байхгүй, яг л хүүхэд зангаараа асуудлыг шийддэг. Би тэрэнтэй тэгж барилдана шүү гэдэг хувийн бодол байхгүй. Хадбаатар Румынд 1975 онд ах дүү армийн тэмцээнд гуравт орж хүрэл медаль авсан юм. Ядарчихсан Хадбаатарыг гурван торгууль өгөөд цэвэр ялагдал болгож хасан,өөрийн тамирчнаа авч үлдэх зорилго хажуугийн шүүгч, дэвсгэрийн шүүгчдийн аль алинд нь байсан гэдэг. Гэтэл гарых нь шуунаас бариад хөтлөөд явж байгаа шүүгчийнхээ гарыг Хадбаатар үнсээд, хоёр гараа дээш нь өргөчихсөн. Тэгсэн Румины үзэгчид нь хас хас гэж орилж байснаа болиод инээлдэж алга ташаад сүйд болж л дээ. Гар дээрээ үнсүүлсэн шүүгч ч хасаж чадаагүй. Тэгээд Хадбаатар тэнцэж хүрэл медаль авсан. Хадбаатарын хамгийн их ухаан гаргасан барилдаан нь тэр байгаа юм. Хадбаатар аварга ихэнх бөхчүүдтэй таарч барилдсан бөгөөд Х.Баянмөнх, Д.Цэрэнтогтох аваргатай ч барилдаж байсан. Харин бат-Эрдэнэ аваргатай барагтай барилдаж байгаагүй. Ер нь тэнцвэр сайтай учраас их удаан тэсэж байгаад ойчно. Их том биетэй лут амьтан юм шиг дүүхэлзээд байдаг ч их аймхай. Шөвгийн дөрөвт үлдэхээрээ айгаад эхэлдэг. Айдсыг нь арилгах гэж өөр рүүгээ харуулах гээд гуяа алгадаж, хоёр алгаа хооронд нь хавсарч дуу гаргана. Нэгэнт айчихсан бол тэрийг ерөөсөө анзаарахгүй. Хүүхдээрээ зантай хүн болохоор тэрийг нь засахад хэцүү хэмээн Мөөеө аварга ярьсан юм. Хадбаатар аварга их тусархуу, ажилсаг хүн байжээ. Бэлтгэл хийж дуусаад 170-аад кг жинтэй хэрнээ мөлхөж шал угаадаг байсан. Ямар ч эмэгтэй хүнээс дутахгүй хонины гэдэс арилгаж, цусыг нь базаж, цутгадаг хөдөлмөрч хүн байсныг ойр дотныхон нь дурсан ярьдаг юм билээ.

 "Тод магнай" сэтгүүл