Жаал Шаравжамц хэмээх их уяач

А.Тэлмэн
2013 оны 3-р сарын 27 -нд

Бие багатай ч бэлчээр томтой, түмэндээ хүндлэгдэж төрдөө үнэлэгдсэн нэгэн буурал бол МУ-ын Алдарт уяач Банзрагчийн Шаравжамц юм.  Сайнцагааны нэрийг гаргаж, нүүрийг тахалж байсан цөөн уяачдын нэг тэрээр 1933 оны усан тахиа жил Сайнцагаан сумын Мөх хэмээх газар айлын отгон хүү болон мэндэлсэн билээ. Ороо бусгаа цагт орчлонд айлчилсан энэ эрхэм хар багаас хал зовлонг ханатал амсаж, арьс нэхий, сур хар элдэхээс эхлээд аян жин тээн амьдрал ахуйгаа залгуулдаг байжээ. Тийнхүү явсаар 1952 онд Доржийн Аюуртай гэр бүл болж есөн хүүхдийн ижий аав өнөр бүлийн эзэн болсон юм.  Б.Шаравдорж Алдартын талаар бичихдээ ажил хөдөлмөр  гэдэг үгийг орхигдуулж боломгүй.Учир нь тэрээр гар хөдөлбөл ам тосдоно гэдгийг амьдралынхаа мөрдлөгө болгож ирсэн хүн. Ажлаас хойш сууж, арга саам хайхыг тэвчдэггүй. Чухам тэрхүү уйгагүй хөдөлмөрч зангийнхаа буянаар есөн хүүхдээ гэдэс цатгалан мөр бүтэн өсгөж зургаан сэхээтнийг төрүүлээд буй юм.
 "Цагаан эрэг" эленкийн базад мал тууж байсан тэрээр "Мандах" нэгдэл анх байгуулагдахад адуучнаар орж 2500 унага бойжуулан шаардлага өндөр нийгэмдээ сайшаагдаж байлаа. Үйлдвэрлэлийн даалгаварыг төрөл бүр дээр нь 100-гаас дээш хувьтай биелүүлэн V,VI,VII таван жилийн гавшгайчаар шалгарч байлаа. Мөн сум, аймгийн аварга адуучнаар тодорч хөдөлмөрийн хүндэт медаль, ойн медалиар шагнагдан мандаж явсан нь эзэн хичээсний хэрэг билээ.
Ийнхүү нэгдлийн олон малыг эсэн мэнд маллахын зэрэгцээ эцэг дээдсээс өвлөгдөж ирсэн морь уяж сойх үйлсэд шамдан сум аймаг бүс улсын наадмуудаас түрүү айраг олныг хүртснийг нь үнэлэн 1997 онд МУ-ын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолыг гардуулсан юм. Тэрээр улсын хэмжээнд 13 дахь, харин аймгийнхаа гурав дахь Алдарт уяач болж байсан нь түүний ямархан чансаатай уяач болохыг гэрчлэх бизээ.
Б.Шаравжамц Алдарт  морьдоо сайн уяхаас гадна удам угшлыг нь сайжруулах тал дээр ихээхэн анхаардаг нэгэн.
Их насны морийг хурд дагаж ирдэг гэдэг хуучны үгийг баримтлан тэрбээр сүүлхэн үедээ Баянцагааны Банзрагчийн хонгор, Дэрэнгийн Төмөрчөдөрийн хүрэн, Сумдийн цагаан, Сайнцааганы Нямын цавьдар Хэнтийн Баянхутагийн унаган, аймагт нэг түрүүлж, хоёр айрагдсан  зэрэг их насны морьд, Сүхбаатар аймгийн унаган "Мангад хүрэн", Дорноговийн Их хэтийн унаган хошуу цагаан хул, Говь-Угтаалын Гаравжамцын Бөгөний төл халтар, Дэрэнгийн Гочоогийн саарал, Довуучийн их зээрдийн төл зээрд азаргануудаас  авчээ. Түүнчлэн Хэнтий аймгийн Галшарын сумын уугуул Насан-Очирийн унаган "Олигор" хээрийн төл "Өлгөр" хээр азаргыг Төв аймгийн Баянцагаан сумын уяач Цэдэнсодномоос авч Дундговь нутагт Өлгөр" угшлын адууг бий болгосон нь нутгийн адууг сайжруулахад оруулсан томоохон хөрөнгө оруулалт болсон юм. Өлгөр хээр азаргыг өөрийн болгож авсан нь басчиг түүхтэй. 1980 онд тэрээр хавчиг зургаан настай битүү үрээг 5000 төгрөгөөр худалдан авч, хөх хэмээх Цэдэнсодномын адууг үнэд оруулж байсан гэдэг. Энэ наймааны тухай сонссон нутгийнхан “бага адуу авах санаатай хүмүүс очилтгүй болжээ” гэлцэж байсан гэдэг билээ. "Өлгөр" хээр тэр жилдээ аймгийн наадамд аман хүзүүдсэн бөгөөд түүнээс хойш хоёр түрүүлж, гурав айрагдсны  дээр 1987 онд улсын наадамд 13-аар давхисан хурдан ажнай юм. Энэ хүлгийн тухай нутгийнхан элдэв саад учирч уягдаагүй буюу будилах зэргээр дархан гурав айрагдах боломжоо алдсан хэмээн ярих нь хурдан адуу байсныг давхар гэрчилнэ. "Өлгөр" хээр өөрөө хурдан төдийгүй төлөрхөг чанараараа маш сайн азарга байж. Аймгийнхаа баяр наадамд нэг түрүүлсэн Шарын зээрд,  нэг түрүүлж, нэг аман хүзүүдсэн Алагаагийн цавьдар, нэг айрагдсан Мандахын алаг болон  Батмөнхийн хүрэн Сүрэнхорын хээр Батжаргалын хээр зэрэг олон хурдан хүлгэд эцгийн шийрийг хатаан хурдалсаар байна.

А.Тэлмэн

8 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.