Монгол эх орны минь эхлэл төгсгөл

Нэгэн эрхмээс сэтгүүлч асууж байна. -Эх орон хаанаас эхэлдэг вэ?
Эх оронд эхлэл үгүй хэмээн хариулж  байна.  Яагаад гэсэнд эх оронд эхлэл байвал төгсгөл байна гэв. Үнэн ч байж болно.
Харин миний бодоход Монгол эх орны минь эхлэл хаана байгааг үл мэдэх авч, төгсгөл нь харин хаана байгааг бага ч болов ийн мунхаглана.
Монгол эх орныхоо төгсгөл гэдэг зүйлийг хэлж чадахын тулд чухамдаа Монгол орон гэдэг маань яг юу вэ гэдгийг хэлэх хэрэгтэй болов уу.
Төрийн шагналт яруу найрагч Ренчиний Чойном XX зуунд нэгэнтээ “Монгол” хэмээх алдарт найраглалдаа
...Үнэн хайраа өгсөн миний сайхан Монгол
Үдийн наран дуниартах халхын талд бий
Үзэсгэлэн гоо төгөлдөр Монгол дээлэнд бий
Үелзэх салхинд дэрвэх өрхний оосорт бий
Үүрийн хяраанд суналзах уургын үзүүрт бий
Үсрэн дэгдэх морины дөрвөн туурайнд бий.........гэж  шүлэглэсэн нь угтаа Монгол орон маань Монгол гэгдэх юм бүхэнд л оршино гэсэн байна. Одоо үедээ буулгаж ойлговол машин барьсан залуу, хүрз барьсан уурхайчин, төгрөг тоолсон баян, хөгжилд хөтлөх технологи лав биш.
Тэгвэл Монгол эх орон маань хаана дуусах вэ гэвэл маш энгийнээр харвал дэлхий дахинд Монгол хэмээн ялгаран, товойж, гайхагдаж, гайхашруулах өөрсдийн гэсэн бүхнээ үгүй болгосон тэр үед юм.
Ингээд бодохоор Монгол эх орон маань хаанаас эхэлсэнийг олоход их амархан. Анх хүн болоод Монгол хүн гэдгээ мэдэрч эхэлсэн үеүдээс эхлэх буйзаа.
Тухайлбал анх морь унан хурдлахыг хүсэн газраас салан тэнгэрт тэмүүлэх мэт давхиж байсан үе. Үнээний зэлэн дээр бяр ихтэй тугалтай хийсэн хүч шавхсан тулаан, цагаан сарын баярыг тэсэн ядан хүлээж эхэлсэн тэр өдрүүд, нэг л догдлон угтдаг нойргүй хоносон ч нүдээ анивал чухал хором алдчих гээд байдаг наадмын өглөө гээд л Монгол хүн монгол эр хүн болж төрсөндөө хэнд ч гэсэн бахархаж хэлмээр үлдсэн дурсамжит бүхэн маань өнөөдөр миний сэтгэл дотор Монгол эх орныг минь амьдралдаа хайрлан хүндлэн дээдлэж, сүслэн амьдрах ирээдүйг минь сийлэн үлдээжээ.
 Одоо бодоход Монгол эх орон маань яг хэзээ эхэлсэн бэ гэвэл хэлд орохдоо Монгол хэл сурсан тэр үе юм. Харин хэзээ төгсөх вэ гэвэл миний хүүхэд ч юм уу тэрний хүүхэд ч юм уу аль нэг үеийн үр удам маань миний эх орон хэмээн итгэж яваа бүхнийг маань үл хайрлаж эхлэх тэр үед болов уу. Монгол хэлнээс илүү өөр хэлээр ярьж, ойлгож эхлэх тэр үе ч байж болно.
Ингэхээр Монгол эх орны минь эхлэл төгсгөлийг хэн хүнгүй ихэс дээдэс, эрдэмтэн мэргэд, иргэд ард нийтээрээ эрэгцүүлээсэй. Монголчууд бид төгсгөл уруугаа ойртож байгаа ч  юм шиг.

С.Эвийнбилэг  2013 он