Өлзийтөөс төрсөн улсын Алдартууд

Арын сайхан хангай нутгаас  Монгол улсын гурван Тод манлай, нэг Манлай, 18 Алдарт уяач төрөн гарсан байдаг бол аймгийн Алдарт уяач цолоор 130 хүн энгэрээ мялаажээ.

Улсын Алдартнуудын тав нь Өлзийт сумынх. Тэр тусмаа хоёр нь удам дамжсан уяачид. Бүр тодруулабал аав хүү Алдартууд Л.Ням, Н.Петров нар энэ нутгийн хүмүүс юм.

Орхон,Тамир, Бодонт, Хархираагийн голын урсгал усаар умдаалж, Салхит, Рашаант, Төмөртэйн уулсаар нөмөрлүүлэнхэн аж төрдөг Өлзийтчүүдээс төрсөн дараагийн Алдартнууд бол Цэгмидийн Намчин, Маналын Галаа, Юндэнгийн Түвдэнням нар юм.

Аймаг, сум,бага наадмуудад 18 түрүүлж, 10 айрагдсан алдарт хүрэн морины эзэн Ц.Намчин 2001 онд МУ-ын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон. Хөдөөгийн хөрслөг бор хөвгүүдийн нэгэн адилаар хурга ишиг хариулж, тугал эргүүлэн малын захтай өссөн тэрээр мориноос хасагдмагц бие даан хурдан морь уях болсон гэдэг. Хээрээр гэр хэцээр дэр хийсэн уяачийн амьдралыг эрхэмлэсэн 40 гаруй жилийн хугацаанд Ц.Намчингийн нэртэй олон сайхан хурдан буянгууд төрсөн бөгөөд  1980 оны сүүлээр ид хурдалсан их бага хоёр хээр морио эзэн нь онцлон ярьдаг.

Сайн хүлэг эзнээ мандуулж, бүр сууг нь дуурсгадаг ерөөлтэй.  МУ-ын Алдарт уяач М.Галаагийн халтар азаргыг чухам тийм ерөөлөөр учирсан гээд хэлчихбэл алдас болохгүй бизээ. Халтар азарга уралдсан болгондоо л цулбуур өргүүлнэ. Тэгэхдээ бүр гол төлөв түрүүлнэ, айрагдсан нь тоотой. Халтар азарга том жижиг наадмуудад 10 түрүүлсэн хэмээдэг юм. М.Галаа уяа нь жигдэрч ир ханасан хурдан буянгуудынхаа хишгээр 2000 онд МУ-ын Алдарт уяач цолыг хүртсэн билээ.

Өлзийт сум бүү хэл Архангай даяар алдаршсан Юндэнгийн хээр азарганы талаар морь сонирхогч эрхэм уншигч та бүхэн дуулсан бизээ. Сумын наадмын дархан түрүү хээр азарганы үр төл орон нутагт өргөн тархаж, 1990-ээд оны эхээр 46 азарган үрээ тоологдож байсан гэдэг. Өөрөөр хэлбэл Өлзийт сумын наадамд Юндэнгийн хээр азарганы  үр төлүүд өмнө хойноо орон уралддаг болсон  байсан хэмээдэг.

Юндэнгийн хүү Түвдэнням багаас аавынхаа гар хөлийн үзүүрт зарагдан, уяа гадарлахтай болсон бөгөөд алдарт хээр азарганыхаа төл хээр мориор нэгэн үе тун сайхан наадаж байсан юм.

Мөн түүнчлэн “Өрнөл” нэгдлийн адуучнаар олон жил ажиллахдаа дааганд нь сургаж авсан хар      мориороо нэгэн үе бас  л гайхуулж явлаа. Олноо “Пүүшиг” хар хэмээн алдаршсан энэ хурдан хүлэг нас нийлснээс хойш буюу 1982,1984,1986,1987 онуудад сумынхаа  наадамд түрүүлж,1983 онд аман хүзүүдэн, 1985, 1988 онуудад айрагдан завсаргүй найман жил алтан жолоо өргүүлсэн юм.

Уясан эзнийхээ урмыг сэргээсэн шандаст хүлгийнхээ буянаар Ю.Түвдэнням 2002 онд МУ–ын Алдарт уяач цол хүртсэн билээ.

 А.Энхжил