Морь уяад нэгдлийн даргадаа загнуулж явлаа


Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Цэдэнжавын Доржтой ярилцсанаа хүргэж байна. 1957 оноос хойш хурдан морины уяа сойлго тааруулах болсон тэрээр хүүхэд байхын л моринд дуртай нэгэн явсан гэдэг. Тиймдээ ч хүсэл мөрөөдөлдөө хөтлөгдөн хурдан морины уяа сойлго тааруулах болсоор олон олон жилийг үдсэн байх ажээ. Нутаг нугынхан нь түүнийг эр Дорж л гэнэ. Учир түүний дүү эмэгтэйг Дорж гэдэг байсан бөгөөд ийнхүү эр, эм Дорж ялгадаг байсан нь хожмоо Эрдорж болж орхисон гэдэг юм билээ. Ингээд оршлоо хойш тавин түүний яриаг уншигч танаа санал болгож байна.
-Дорж Алдарт хэзээнээс хурдан морины уяа сойлго тааруулж байна вэ?
-1957 онд 20 настайдаа нэгдлийн адуу хариулж эхэлснээс хойш энэ хийморилог амьтантай нэр холбогдоод байна. Залуудаа нэгдлийн адуу хариулдаг байлаа. Баяндулаан, Хужиртын өртөөгөөр ахтайгаа нийлээд мөн ч их явсан даа. Бүр 100 гүү унагалуулж явсан түүх бий. Тэндээс эхлээд л морь уях болж, анхны айраг, түрүүгээ 1967 онд зээрд үрээгээрээ авч байлаа. Тэр жилээс хойш нийтдээ 30 айраг, 20 түрүүтэй болсон байна. Энэ амжилтаараа аймгийн Алдарт уяачийг 2000 онд авсан.
-Таны азарганы уяа сайн тааруулдаг гэж нутгийнхан ярих юм билээ?
-Би азаргануудаа үрээ байхад нь зүүн талаас авдаг юм. Дорнодоос авсан халиун азарга хоёр түрүүлж, тав айрагдсан. Бас нэг хүрэн азарга бий. Нэг хоёр айрагтай. Үлдсэн нь цус сэлбэхээр Сүхбаатар аймгийн Уулбаян, Булганаас гурван азарга авсан. Ер нь олон ч азарга авч байлаа. Сүхбаатараас ирсэн нэг хонгор азарга бий. Бас Сүхбаатарын Асгат бор үрээ азарга тавихаар авсан. Дээхэндээ Шанхын шар Дорж гэж хүнээс нэг азарга, хэдэн гүү авснаас үр төлүүд хурдан байх янзтай. Сумандаа айраг түрүү алдахгүй байгаад нь баярлаад л байна.
-Нэгдлийн адуу маллаж байхдаа ямар амжилт гаргаж байв?
-Нэгдэлд ажиллаж байхдаа 700 гаруй адуу аваад, гучаад жилд гурав, дөрвөн мянга хүргэж байлаа. Тэр их ажлын хажуугаар адуундаа анхаарал тавина гэхэд амаргүй л дээ. Ажлынхаа цаг заваар ойр зуурын наадмуудад оролцдог л байлаа. Гэхдээ нэгдлийн адуунаас олигтой юм гарахгүй санагдсан.
-Дээхэн нэг адуугаар олон жил нааддаг байсан тухай ярьдаг юм билээ?
-Тэр тийм шүү. Миний хувьд гурав дөрвөн мориор л наадаж амжилтанд хүрсэн хүн шүү дээ. Миний хурдан зээрд бол зүүн аймгаас гүү тууж ирэхэд төрсөн унага. Аргагүй л хурдан амьтан даа. Тэрнээс сүүлд гэвэл манай Хужиртын бор морь байна. Сумандаа завсаргүй дөрөв түрүүлж, том жижиг наадмуудаас олон айраг түрүү хүртсэн. Бас загал морь маань байна. Сумандаа ч, Зүйлд ч олон удаа амжилт гаргасан. Одоо эргээд бодохнээ аймгийн наадамд очиж “хүч үздэг” байж дээ гэж харамсдаг юм. Тухайн үедээ ажилдаа дарагдаад хол явж уралдая гэж бодож байсангүй дээ. Нэгдийн адуу малладаг байгаад морь уяад даргадаа загнуулж явлаа. “Адуугаа хариулахгүй юу хийж төв дээр морь уяж уралдаад байгаа юм. Одоо болсон чи” гэж Рагчаа дарга загнаж байлаа.
-Таны хувьд хамгийн сайхан наадмыг онцлооч гэвэл?
-Олон сайхан наадам байна даа. Тэр дундаас 1978 оны наадам их сайхан санагддаг юм. Бор морь маань түрүүлж билээ. Тэгэхэд Энхтайван нэгдлийн 20 жилийн ой болж Архангай, Хотонт, Цэнхэр, Хашаат, манай сумынхан нийлсэн том уралдаан болсон юм. Намайг ид морь уяж байхад Шиндэвийн Цэрэндорж, Арвайхээрийн хар Цэрэндорж, Дэлгэрийн Пүрэв гээд лут уяачид олон байлаа шүү дээ. Эднийг хойно урд гүйж явсаар уяаны эрдмийн дөртэй болсондоо баярладаг юм. За тэгээд аймгийн арслан Дэмчиг, Цэрэндорж, Нямын Гүржав нарын хурдтай айлууд олон байсан. Миний бор морь чинь аймгийн арслангийн унаган адуу байгаа юм.
-Адууны наймаа хийж байв уу?
-Хийлгүй яахав. Би өөрөө ч тухайн үедээ л хөөрхөн өндөр үнээр адуу авч байлаа. Жишээ нь зээрд морио мөнгө хатуу байхад 3500 төгрөгөөр авч байсан. Сүүлд авсан бор морийг Ява 6000 байхад 7000-аар авч байлаа. Моринд хорхойтой болохоор өгч байгаад л авчихдаг байсан. 93,94 оны үед бор морийг 120 мянгаар авч байсан нь тухайн үедээ их тоо л доо. Энэ мэт олныг ярьж болохоор ингээд зогссон нь дээр байхаа.
-Таны хүүхдүүд морь уяж байна уу?
-Манайх долоон хүү, дөрвөн охинтой. Бага хүү маань надтай хамт морь уядаг юм. Болоогүй сумын Алдарт уяач цолтой. Хүүгээ аавынхаа үргэлжлэл болж, сайн уяач болно гэж боддог юм.
-Бидний урилгыг хүлээн авсан танд баярлалаа.
-Та бүхэнд ч баярлалаа. Танай хамт олонд ажлын амжилт хүсье.
А.Мөнх














1 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
122.201.25.46
Сайхан ч юм даа
Reply