“Гурвантэс” сумын уугуул, сумын Алдарт уяач Н.Мэндбаяр:”Олон жил уягдсан тэмээ өөрийгөө сойгоод байдаг”
- Наадмын сонин жилээ даадаг гэдэг. Луу жилийн баяр наадмын сониноос яриагаа эхэлье дээ?
-Луу жилийн баяр наадмуудад өнгөтэй сайхан наадсан. Би өвөл тэмээгээ, харин зун морио уядаг. Өөрөөр хэлбэл жилийн дөрвөн улиралд уяаны ажилтай байдаг гэсэн үг. Тэмээний уралдаан 12 сараас эхэлж, 3 сард дуусдаг. Би баруун сумдууддаа голдуу уралддаг юм.
-Тэмээний уяаг сонирхож болох уу? Мориноос юугаараа ялгаатай вэ?
-Морины уяатай ерөнхийдөө төстэй. Гэхдээ адууных нь илүү нарийн байх. Тором, тайлаг, бүдүүн тэмээ гэсэн гурван төрөлд уралддаг учраас эдгээр насны тэмээг намар сэрүүн орох үеэс уяж эхэлдэг. Би бол найман сарын сүүл 9 сарын эхээр түрүүчийнхээ тэмээг барьчихдаг. Хэд хоног уяж хөнгөрөөгөөд дараа нь хоол ундыг нь тохируулаад сойж эхэлнэ дээ. Хөлс авна, тарлана. Яг л морь шиг. Нэг онцлог нь тэмээ үс ноостой ихтэй учраас нэмнэнэ гэсэн ойлголт байхгүй. Тэмээнийхээ байдлаас шалтгаалаад 10-15 километрт давхиулж хөлсөнө.
-Тэмээ хэдэн километрт уралддаг юм бэ?
- 20-иос доош. Хүмүүс тэмээ мориноос удаан гэж ойлгодог. Гэтэл сайн ажиглабал тийм айхтар зөрүү байхгүй. Мэдээж бага зэргийн сааралттай ирдэг. Гэхдээ хүмүүсийн бодож байгаа шиг их биш. 18 км замыг 43 минутанд л туулчихдаг юм. Хурдан тэмээ бол хурдан шүү дээ.Торомноосоо уралдсан хурдан тэмээ 17-18 нас хүртлээ уралдчихдаг. Тэгэхийн тулд мөн л адуу шиг уяг нь сайн тааруулж, зөв сайхан эдлэх ёстой.
-Хурдан тэмээг юугаар нь шинждэг вэ?
-Борви, хийц, сүвээ гээд бүх л биеийн тэнцлийг харна даа. Цээж өргөн, таваг нимгэн, сүүл урт, аман хүзүү өргөн байх нь хурдны шинж гэдэг юм. Жишээлбэл аман хүзүү өргөн байна гэдэг чинь алсын тамир сайтай байна гэсэн үг.
-Тэмээний уралдаан хэр өтгөн болдог вэ?
-Бүдүүн тэмээнд их олон уралдана ш дээ. Дээд тал нь 150-160 хүрч байсан гэдэг. Одоогоор 85-120 орчим уралддаг. Их цөөхөн уралдлаа гэхэд 60 гаруй тэмээ мордоно шүү дээ. Тором буюу бага насанд гэхэд 40-50 элбэг уралдана.
-Уяа нь таарсан тэмээ ямар шинж тэмдэг байхав?
-Ялгаагүй өнгө зүс нь сайхантай, сэтгэл санаа өөдрөг болно. Тэмээ үүр цаймагц босч шээдэг онцлогтой амьтан. Тэгэхдээ алсыг ширтээд зогсчихдог юм.
-Тэмээг их уяхан амьтан гэдэг. Тэр нь уяаны үед мэдрэгдэх үү?
-Адуу ухаантай гэдэг ч зарим үед тэмээ илүү шүү. Хүнээс өөрцгүй болчихдог юм. Олон жил уралдсан тэмээ өөрийгөө сойно. Миний нэг улаан тэмээ бий. Баруун сумдынхан андахгүй дээ “Мэндбаярын улаан” гээд. Уралдсан цагаасаа айраг, түрүү алдаагүй. 80-аад медальтай. Жилд 10 гаруй уралдчихна. Улаан тэмээ маань сүүлдээ өөрөө өөрийгөө сойгоод байдаг болчихсон.
-Өвөрхангай аймгийн Баруунбаян-Улаан сум тэмээнийхээ амжилтыг адууныхтай нь адилхан тооцож цол олгодог юм билээ.Танайх?
-Уг нь орж байгаа. Гэхдээ манай суманд одоохондоо оруулж тооцохгүй байгаа.
-Түрүүлж айрагдсан тэмээг цоллох уу?
-Цоллоноо. Гэхдээ сүүлийн үед тэр болгон цоллохгүй байна. Зүгээр зогсоож байгаад л медалийг нь зүүгээд өгчихдөг юм.
-Уяаны тэмээг тэжээх үү?
-Урьд нь огт тэжээдэггүй байсан. Сүүлийн жилүүдэд тэжээж байгаа сураг дуулдаад байгаа. Баянхонгорын урд талынхан тэмээгээ овъёосоор тэжээсэн чинь боломжийн байна гэж ярихыг сонссон. Миний хувьд тэмээгээ одоогоор тэжээгээгүй байгаа. Бусдын туршлагыг харж байгаад тэжээх эсэхээ шийднэ.
-Тэмээний уяаны тухайд ийм байдаг байж. Хэзээнээс хурдан морь сонирхох болсон юм бэ?
-Аав маань уяач хүн л дээ.Багаасаа аавыгаа дагаад, морь мал гээд явчихсан болохоор уяаны тухай бага сага гадарланаа. Нэг хэсэг амьдралын шаардлагаар морь малнаас жаахан хөндийрсөн ч сүүлийн таван жил эрчимтэй оролдож 10 гаруй айраг, түрүү авсан. Энэ жил Сүхбаатараас хоёр азарга хоёулаа сайхан давхиж байгаа. Зөвхөн өөрийн адуугаа сайжруулъя гэлгүй нутаг орныхоо адууны цусыг сэлбэчих юмсан гэсэн бодол өвөртлөн Сүхбаатар аймгийн Баяндэлгэр, Түвшинширээ, Халзан сумдаар явж 10 гаруй даага авчирч нутагтаа тараасан. Манай сумаас 2000 км зайтай газар л даа. Сумандаа “Магнайн хүлэг” гал уяандаа хамаарч уядаг бол хотод “Их салхин” галын бүрэлдэхүүнд багтаж, ах нараасаа уяаны эрдэмд суралцдаг.
-Ярилцсанд баярлалаа. Таны цаашдын ажилд амжилт хүсье.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна