Хурдан морины хөлний эмгэг үүсэх шалтгаан, сэргийлэх зарим арга
Манай эрдэмтэд, судлаачид хурдны морины эмгэгүүд, тэдгээрийг оношлох, эмчлэх, сэргийлэх талаар шинжлэх ухааны үндэслэлтэй судалгааны ажлууд багагүй хийж байна. Бид хурдан морийг сойх, уралдуулах болон уралдааны дараах үеүдэд гарч байгаа эмгэгүүдийн талаар түүвэрчилсэн судлагаа хийхэд халдваргүй өвчнүүдийн 70 гаруй хувийг мэс заслын өвчин түүний дотроос хөлийн өвчин ихэнх хувийг эзэлж байгаа нь энэ сэдвийг хөндөхөд хүргэлээ.
Хурдан морины өөрийн нь мэргэжлийн өвчин бол тулгуур эрхтэн болох урд, хойд мөчний төрөл бүрийн эмгэгүүд юм. Манай малчид, уяачид эдгээр эмгэгийг нэгтгэн ойлгож хөл нь доголчихлоо, хөлд нь цус буучихлаа гэж ярьдаг.
Хурдан морины хөлний эмгэг үүсгэж байгаа шалтгаан олон янз байдаг. Тухайн булчин шөрмөс, үений уян хатан чанар алдагдах, гэнэт бүдрэх, хальтрах давхиж яваад гэнэт зогсох, огцом эргэх, бартаатай замаар уралдуулах уяа сойлго дутуугаас гүйдлийн эрэмбэ дэс дараалал алдагдаж үе, шөрмөсийг цохихоос гадна шөрмөс, шандасны аппарат, үе мөчийг бага багаар гэмтээх хүчин зүйл олон дахин давтагдсанаар хагд үе, шөрмөсний дугтуйн ужиг үрэвсэлүүд ч үүсдэг юм.
Наадмын уралдааны зам нь тухайн орон нутгийн засаг захиргааны шийдвэр, газрын байршил, боломж зэрэг олон хүчин зүйлсээс бүрэлддэг. Энэ нь уяачдын санал бодлоос хараат бус байдаг тул орон нутгийн дэг жаягийг дагах шаардлагатай болдог. Морины хөл доголох нь ихэвчилэн их наадмын давхил, томоохон сунгааны үед элбэг тохиолддог. Заримдаа давхилгын дараа аяндаа хөл нь бүдүүрэх, бороолох шинж тэмдэг илэрсэн байдаг.
Судалгааны дүнгээс үзэхэд уралдаанд оролцох морьдоос их насны морь, азарганы тоо бусад насныхаас ойролцоогоор 1.5 – 2.3 дахин их байна. Уралдааны үед судалгаанд хамрагдсан бүх насны хурдан моринд 17 төрлийн халдваргүй өвчин бүртгэгдсэн. Эдгээр халдваргүй өвчний 82.3 хувийг мэс заслын өвчин үүнээс урд шилбэ, саганы үений бэртэл гэмтэл, туурай сунах, цуурах эмгэгүүд нэлээд тохиолддог нь ажиглагдав.
Адууны урд, хойд хөлийн төрөл бүрийн эмгэгүүдийг оношлоход тусгай багаж хэрэгтэйгээс гадна малын эмчээс энэ талын өндөр мэдлэг нарийн ур чадвар, дадлага туршлагыг шаарддаг, уяачдын тэсвэр, тэвчээрийг шалгасан амаргүй ажил юм.
Иймээс малчид уяачдын хувьд бол өвчин эмгэгийг үүсгэж болох урьдчилсан нөхцлүүд, түүнээс урьдчилан сэргийлэх арга замууд, яагаад аль нэг хөл нь илүү бэртдэг талаар зөв ойлголттой байх нь чухал.
Урд хөлийн өвчлөлт хэд дахин их байдгийн учир нь урд чац биеийн хүндийн төвтэй ойр байрладаг, хойд хөлийн тийрэлтийн хүчийг хүлээн авдаг, цээжин болон их биеийн массыг тогтоон барих давхар үүргийг гүйцэтгэдэгт оршино.
Бидний судалгаагаар туурайн эврийн хэсэгт тохиолдох эмгэг 74.2 хувийг эзэлж байгаа нь туурайг тогтмол өөлж цэвэрлээгүйгээс, морины уяа сойлго, тэжээл ус, арчиллагаа маллалгааны дутагдалтай үйл ажиллагаанаас шалтгаалж байна. Мөн цаг уурын нөхцөл байдал, гадаад орчны чийглэг, хуурайшил, хүйтэн дулааны нөлөөллөөс болж туурайн хананы эвэрлэг давхар, гахайн сум зэрэг нь буруу зөрүү түрж ургах нь ердийн үзэгдэл юм. Гэсэн хэдий ч хөлийн буруу тавилт, туурайн буруу ургалт, засалт нь давхилын явцад ихээхэн нөлөөтэй учраас ийм адуу уяа сойлго, наадмын давхилгад хөлөө авах буюу хөлөө гэмтээх нь илүүтэй тохиолдож байна. Тэдгээрийг тухай бүр тодорхой хугацаанд нарийн хуваариар засаж, өөлөх, цэвэрлэх нь дээрхи эмгэгээс сэргийлэхээс гадна туурайн суурь болон гүн хэсгийн өвчнөөс сэргийлэх нөхцөл болно.
Урд, хойд хөлийн гүйцэтгэж байгаа үүрэг нь нилээд ялгаатайн адил давхилын явцад адууны хүндийн төв нь тэдгээрт харилцан адилгүй үйлчилдэг тул урд, хойд туурайн хэлбэр ч гэсэн бага зэрэг ялгаатай байдаг.
Тухайлбал: Өргөн тавилттай хөлний хүндийн төв нь гадагшаа тавигдсан байдаг тул туурайн дотно талд илүү их ачаалал ирснээс туурай далиу хэлбэртэй болдог. Өөрөөр хэлбэл дотно талын туурайн хана намхан, гадна тал нь харьцангуй өндөр, гадна талын туурайн зах нь дугуй харин дотор тал нь шулуувтар болдог. Ийм тохиолдолд морио уяхаас өмнө туурайн ачааллыг аль болох тэнцүүлж засах хэрэгтэй, гэхдээ гадна талын туурайн ханыг хэт ухаж болохгүй. Жилийн турш тодорхой хугацаатайгаар байнга засал хийвэл туурайн тавилт хэвийн болно.
Хавчиг тавилттай хөлийн туурайн гадна талын хананд илүү даралт ирсэнээр илүү намсдаг. Ийм туурайг янзлахдаа баримтлах гол зарчим нь хурууны ясны гол шугамыг харгалзан засах бөгөөд аль хэсэгт нь их даралт үйлчилж байна тэр талыг аль болох өргөн байхаар бодолцож засах хэрэгтэй.
Урагшаа тавилттай хөлийн хүндийн төв нь гахайн хэсэгт нэмүү ирэх тул туурайн магнай нь уртавтар өндөрдүү, туурайн хэсэг нь хурц өнцөгтэй болох хандлагатай болдог. Энэ онцлогийг харгалзан туурайн магнайн доод хэсгийг илүү өөлөх шаардлагатай боловч хамгийн чухал нь туурайн доторх хурууны ясны төв цэг хойшоо суусан бол дээрх заслыг хийх хэрэгтэй.
Хойшоо тавилттай хөлний хүндийн төвийн үйлчлэл нь урагшаа тавилтын эсрэг байх тул туурайн өнцөг мохоо, гахайн хэсэг харьцангуй өндөр, харин магнай хэсэг нь бөөрөнхийдүү болдог. Үүнийг бас зохих хүчний тэнцвэрийн аргаар засах шаардлагатай. Туурайн аливаа нэг хэсгийг хэт ухахгүй тэнцвэрийг маш нарийн зөв гаргах нь чухал. Зарим тохиолдолд туурайн гажиг засагдах хэм хэмжээнээсээ хэтэрсэн байдаг бөгөөд үүнийг тахаар тохируулж янзалдаг.
Мөн хөлний эмгэгт туурайн гахай түрж ургах нь их тохиолддог. Туурайн гахайн сум нь газрын эсрэг даралтыг үүрч туурай тэлэх, цусны гүйдлийг сайжруулах, түлхэлтийн хүчийг сааруулах үүрэгтэй юм. Иймээс гахайн сумыг зөв засаж байх нь их ач холбогдолтой.
Доктор С.Бямбацогт
ХААИС, Мал эмнэлэг Биотехнологийн сургууль
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна