Шимэгчийн эсрэг авах арга хэмжээ

Адууны параскариозыг үүсгэгч Parascaris equorum нематод. Ascaridae-ийн бүлгийн энэ хорхой нь гэдэсний нарийн хэсэгт шимэгчлэн амьдардаг. Эрэгчин нь 150-280 мм, эмэгчин нь 180-370 мм урттай.

Бэлгийн бойжилт гүйцсэн эмэгчин нь өндөглөж, өндөг нь өтгөний хамтаар гадагшилна. Өндгөнд нэвтрэх шатанд хүрэхээс 6-20 хоногийн өмнөх бойжилттой авгалдай нар бойжиж байдаг. Адуу нь нэвтрэх чадвартай өндгүүдийг ус, тэжээлтэй залгих замаар халдвар авна. Ходоодонд орсон өндөгнөөс гарсан авгалдайнууд нь судсаар дамжин уушиг руу шилжин нүүнэ. Адуу нь ханиалгахдаа авгалдайтай цэрийг залгидаг. Үүний дараа нарийн гэдсэнд авгалдай нь бие гүйцэнэ. Нэвтрэх чадвартай өндөг залгиснаас эхлээд бэлгийн бойжилт гүйцсэн шимэгч хорхой хүртэлх параскарис өвчний үүсэх явц нь 2-2,5 сар үргэлжилдэг.

Клиник шинж чанар нь адууны нас, биед нэвтэрсэн цаг хугацаанаас хамаарна. Унаганд хамгийн хүндээр илэрдэг бөгөөд гүйлгэн, нарийн гэдэсний үрэвсэл илрээд дараа нь ханиалгах, хамраас салсархаг зүйлс гарна.

Эдгээр нь Strongylidae ба Trichonematidae –ийн бүлд багтдаг Strongylata дэд бүлэгт багтдаг нематодуудаар үүсгэгддэг шимэгч хорхойн бүлэг өвчин юм. Эдгээрээс Delafondia vulgaris, Alfortia edentatus, Strongylus equines нь хамгийн түгээмэл.

Адуу нь өтгөнөөрөө стронгилятын олон тооны өндгийг гадагшлуулдаг. Гадаад орчноос 7-8 хоногийн дотор нэвтрэх чадвартай авгалдай бүрэлдээд өвс, тэжээлээр дамжин адуунд залгигдан нэвтэрнэ. Өөрийн төрлөөсөө хамаараад авгалдайнууд нэвтэрснийхээ дараа янз бүрийн замыг туулдаг.

Деляфондийн авгалдайнууд нь бүдүүн гэдэсний ханаар нарийн судаснуудал нэвтэрнэ. Тэднээсээ урд чацархайн том артерийн судас руу орж бөглөрөл үүсгэн 5-6 сар болно. Дараа нь авгалдайнууд нь бөглөрлийг сэтлээд цусны урсгалаар бүдүүн гэдэсний эд рүү нэвтэрнэ. Тэндээ зангилаа үүсгэн 3-4 долоо хоног амьдарч байгаад гэдэсний хөндийд гарч 1-2 сарын дараа бэлгийн бойжилт нь гүйцэнэ. Хөгжлийн мөчлөг нь 8 сар орчим үргэлжилдэг.

Альфортийн нэвтрэх чадвартай авгалдайнууд нь чацархайн дэлбэн хооронд шилжин хөдлөөд угт нь очин хаван үүсгэн 5-6 сар амьдарна. Дараа нь салслагийн доод давхарга руу шилжин хөдлөж зангилаа үүсгэн 3-4 долоо хоног байна. Зангилаанаас гараад 2-3 долоо хоногийн дараа бойжилт гүйцэнэ. Хөгжлийн мөчлөг нь 8-9 сар.

Стронгилятуудын нэвтрэх чадвартай авгалдайнууд нь гэдэсний ханын дундуур нойр булчирхай руу нүүж 8 сарын туршид хөгжлийн хоёр дахь үе шатыг давна. Үүний дараа бүдүүн гэдсэнд буцаж ирнэ. Нийт мөчлөгийн хугацаа 9 сар.

Трихонематидын авгалдай нь бүдүүн гэдэсний хананы салсархаг давхарга хүртэл нэвтэрнэ. Тэндээ цагираг болон эвхэгдээд 1-2 сар амьдрах бөгөөд тэднийг тойрон зангилаа хэлбэрийн үрэвслийн голомт үүссэн байдаг. Зангилаанаас гарсан авгалдай нь гэдэсний хөндийд орж 2-3 долоо хоногийн дараа бэлгийн бойжилт гүйцэнэ.

Адууны оксиуроза үүсгэгч нь бойжилт гүйцэж дуусмагц эмэгчин нь гэдсээр уруудна. Хошногоны орчим ирээд бүх биеэ цухуйлгаж байгааг хошногоны хуниас орчмын аль нэг хэсэгт маш сайн наалдан бэхлэгддэг саарал өнгийн цавуурхаг зүйл ялгаруулдаг. Энэ саарал цавуурхаг зүйл нь өндөг юм. Өндөглөж дуусмагцаа эмэгчин нь үхдэг. Харин өндгийг боловсроход хамгийн таатай нөхцөл адууны хошного орчим болж таардаг байна. Үүнээс хэд хоногийн дараа өндөг нь аяндаа хөрсөнд, дэвссэн өвсөнд унаж, эсвэл маажих үед хашааны мод, хаалга зэрэгт тогтон үлдэнэ. Оксиурозаар өвдсөн адууны хошного ихэд загатнадаг болохоор сүүл орчмын үс унаж халцарсан байх нь хамгийн тод илэрдэг шинж тэмдэг юм. Улмаар маажих явцад шимэгчийн өндгөөр жүчээний эргэн тойрон халдварлагдана.

Адууны өтгөнд флотацийн аргаар шинжлэх замаар параскариоз ба гэдэсний стронгилятоз, стронгилоидозыг оношилдог. Флотац гэдэг нь англи хэлний “хөвж гарч ирэх” гэсэн утгаас үүдэлтэй бөгөөд уснаас илүү нягттай уусмалд дэвтээх үед шимэгч хорхойн өндөг гадаргуу дээр хөвөн гарч ирдэг. Өтгөний дээжийг дэвтээх явцад давсны уусмалын гадарга нь шимэгч хорхойн өндгөөр баяждаг бөгөөд хөвж гарч ирсэн өндгүүдийг төмөр дэгээгээр дээжний шилэн дээр түрхэн микроскопоор харж шинжилдэг юм.

400 грамм хоолны давсыг нь 1 литр усанд хийн буцалгаж уусмал бэлтгэнэ. 30 мл-ийн жижиг саванд 3 грамм өтгөнөөс хийгээд дээрээс нь давсны уусмалаа хийж сайтар хутгаад нарийн ширхэгтэй шүүлтүүрээр өөр аяганд шүүнэ. Хөвөх явц нь 40-45 минут орчим явагддаг.

Харин оксиурозыг оношлохын тулд хошного орчмын хуниаснаас хусуураар дээж аван 50% глицериний уусмалд хийж микроскопоор хардаг.

Урьдчилан сэргийлэх үүднээс жүчээг өдөр болгон, дэвсгэр өвсийг долоо хоногт нэг удаа бүрэн цэвэрлэнэ. Мөн долоо хоногт нэг удаа ус уух онгоц, нэмэлт тэжээлийн савыг ариутгаж байх ёстой.

Цэвэрлэгээний багажуудыг мөн л үе үе лизолын 3% уусмалаар угааж цэвэрлэнэ. Алхуулж, салхилуулдаг талбай нь шороон гадаргатай бол хавартаа механик аргаар өтгөнийг хусан цэвэрлээд 5%-ийн лизолын уусмалаар норгон ариутгана.

Адуу, малын баасаар борддог талбайгаас түүсэн хүнсний ногоог урьчилан цэвэрлэлгүйгээр тэжээлд нэмэхийг хориглоно. Ийм талбайгаас цуглуулсан төмс, хүнсний ногоог цэвэр усаар сайтар угааж байх ёстой.

Бэлчээрт байгаа адуу нь жүчээн дэхээс илүүтэйгээр шимэгч хорхойн халдварт амархан өртдөг. Гүүнд жилд зургаан удаа туулга өгч туулгана. Ингэхдээ бэлчээрт гаргахын өмнө, улирлын дундуур ба бэлчээрийн улирлын төгсгөл хэсэгт туулгаж байхаар тохируулах нь хамгийн зөв.

Адууг өвсний шүүдэр хатаагүй байхад бэлчээрт гаргах нь тийм ч зохистой бус. Учир нь стронгилятын авгалдайнууд шүүдрийн дусалд бөөгнөрсөн байдаг бөгөөд хатахын хэрээр хөрс рүү ордог.

Бэлчээрийн улиралд нематодозуудаар халдварлахаас сэргийлэх үүднээс бэлчээр тус бүрийг 15 хоногоор сэлгэх нь хамгийн зохистой.

Харин жүчээтэй бол улиралд нэг удаа туулга өгнө. Туулга өгсний дараагаар жүчээг ариутган цэвэрлэнэ.

Ариутгахдаа идэмхий натрийн 5% -ийн уусмал, карболын хүчлийн 3%-ын уусмал, формальдегидын 5%-ийн уусмал, хлорын шохойны 5%-ын уусмал, лизолын 3%-ын уусмалын аль нэгийг нь ашиглана. Ариутгалд ашиглах уусмалын дулаан нь 25-27 хэм байх ёстой.

Туулга хэрэглэх төлөвлөгөө гаргасны дараагаар адууны бүх тоо толгойг нийтэд нь жилдээ нэг удаа шимэгч хорхойн шинжилгээнд хамруулах ёстой байдаг. Нэг бэлдмэлийг тогтмол ашиглах үед зарим шимэгч хорхой тэсвэртэй болдог тул 2-3 бэлдмэлийг шинжилгээний үр дүнг харгалзан хослуулан хэрэглэж байх хэрэгтэй.

1. Пиперазиний давсыг параскариоз, оксиуроз, стронгилятозуудын халдварын үед амьдын 1 кг тутамд 0,1 грамм гэсэн тунгаар тооцон найруулаад хоёр өдөр дараалан чийгтэй тэжээлд хольж өгнө. Бэлдмэл нь альфорти ба стронгилюсын эсрэг үйлчилдэггүй.

2. Эквисект тос. Аверсектин С нэртэй үйлчлэгч бодистой. 1 грамм тосонд 10 мг аверсектин С агуулагддаг. Нематод, акарцид, гуурын эсрэг үйлчилгээтэй. Эмчилгээнд хэрэглэх зориулалттай бэлдмэл нь амьдын 100 кг тутамд хийгдэх шатлалын шугамтай тариур дотор байдаг. Бэлдмэлийг амьдын 1 кг тутамд 0,2 грамм, эсвэл амьдын 100 кг тутамд нэг шатлалыг адууны хэлийн уг руу шахах замаар хийдэг болохоор унаганд хийхэд илүү тохиромжтой.

3. Фенбендазол ба түүний бэлдмэлүүд панакур, фенкур, фебтал –гранулят. Параскариоз, стронгилятоз, стронгилоидоз, оксиурозын үед амьдын 1 кг тутамд 7,5 мг ноогдохоор хийнэ. Найруулан тэжээлтэй хамт өгнө. Гаж нөлөө бага.

4. Альбендазол (бензимидазолкарбоматуудын бүлгийнх) ба түүний эмчилгээний хэлбэрүүд болох альбен – гранулят ба альбен шахмал эмийг амьдын 1 кг тутамд 7,5 мг ноогдож байхаар өгөх бөгөөд нэг шахмал эм нь амьдын 50 кг-д ноогдохоор хийгдсэн. Урагт хортой нөлөө үзүүлдэг болохоор хээлтэй гүү, үйлдвэрлэгч азарганд туулга байдлаар хэрэглэж болохгүй.

5. Ринтал гранулят 10% -ын үйлчлэгч бодис нь фебантел. Параскариоз, оксиуроз, стронгилятоз, пробстмаириоз, оксиурозын үед 1 кг амьдын жинд 6 мг ноогдож байхаар хэрэглэнэ.

6. Пирител- үйлчлэгч бо?ис нь эмбонат. Оксиуроз, параскариоз, стронгилятозын үед хэрэглэдэг. 1 кг тутамд үйлчлэгч бодисыг 12,5 мг ноогдож байхаар овъёостой хольж өгнө.

7. Эмботейп – уулгаж хэрэглэх зориулалттай тунт тариураар савлагдсан жигд цайвар шар өнгийн тос хэлбэртэй. Нэг тариур нь тосны 28,5 грамм тутамд 11,4 г эмбонатын пирантел эмбонат агуулж байдаг нь амьдын жингийн 600 кг-д зориулагдсан. Тариур болгон нь 100 кг тутамд ноогдох шатлалтай.

Шимэгчид дотроо олон янз болохоор үүсгэгдсэн өвчин эмгэг нь ч дагаад олон, үйлчилдэг эм бэлдмэл ч мөн төдий хэмжээгээр их. Иймд хэрэглэхийн өмнө мэргэжлийн малын эмчид хандах нь хамгийн найдвартай арга юм.