Таван үеэрээ төрийн наадамд түрүүлсэн хүлгүүд

Нэгэн сонирхолтой түүхийг өгүүлье. Монгол төрийн наадамд таван үеэрээ дарааллан түрүүлсэн удам бий. Энэ бол Сэцэн Хан аймгийн засаг ноён Артсэдийн Оготор хонгороос эхтэй түүх юм.19-р зууны сүүл үед төрсөн Оготор хонгор азарганы үр Өвгөн ноён Пүрэвжавын сайхан хонгор азарга, түүний үр Амгалан Зайсангийн Мойног хонгор азарга, түүний үр Дагмид Мээрэнгийн Мойног хонгор (Дагмид Мээрэнгийн цоохор хонгор гэгч халхын цуут азарга) азарга бололтой. Энэ азарганы үр буюу Оготор хонгорын тав дахь үе болох Хулан хонгор азарга 1926 онд төрийн наадамд түрүүлснээс эхлэн дахин таван үе дарааллан нэг удмын адуунууд төрийн наадамд түрүүлжээ. Хулан хонгорын үр Шил зээрд 1935 онд шүдлэн насандаа улсад түрүүлсэн бол түүний үр Донойн Цэгмидийн саарал азарга 1951 онд Ардын Хувьсгалын 30 жилийн ойгоор төрийн наадмын түрүү хүлгээр тодорч байсан юм.

Түүнийг залгаж үр Бөгөн хул нь хязааландаа тавлаад, 1953 онд хавчиг азарга улсын наадамд түрүүлсэн боловч будилсан гэдгээр дахин уралдаж гуравт давхижээ. Энэ удмын тав дахь адуу Ардын Хувьсгалын 50 жилийн ойгоор улсын наадамд түрүүлсэн нь Бөгөний үр Ангасай Банзрагчийн саарал азарга байсан билээ. Ийнхүү нэг удмын адуу таван үе дарааллан түрүүлж, гайхамшиг үзүүлэв. Донойн Цэгмид гуай 1951 онд 30 жилийн ойгоор улсад саарал азаргаа түрүүлгэхдээ мөн хүрэн халзан хязаалан түрүүлгээд, Бөгөнөө (хязаалан) тавлуулсан байдаг. Энэхүү хязааланд түрүүлсэн халзан үрээгээ наадмаас буцахдаа Баянцогтын жолооч Самданд (Манлай уяач) арилжсан бөгөөд хожмоо их насны морь болоод хоёр аман хүзүүдэж, нэг гуравлан ясны хурдан адуу болохоо баталсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл Улс хувьсгалын 40 жилийн ойгоор халхын цуут хурдан хүлэг болох улсад гурав түрүүлж, тав айрагдсан Сэрээнямын Банзрагчийн ухаа морийг түрүүлэхэд шилийг нь дэрлэж нэг удаа аман хүзүүдсэн бол хоёр дахиа улсад гурав түрүүлсэн Галын хүрэнгийн ард оржээ. Самдангийн халзан Галын хүрэнтэй хоёр уралдахдаа хоёуланд нь ард нь орсон байдаг бөгөөд 1957 онд Галын хүрэн аман хүзүүдэхэд халзан морь гурвалж байжээ.

Амгалан /Угшил.мн/